ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

На почетокот на векот го доживеа падот на Отоманското царство, па се провлече низ Балканските војни, па првата, Втората светска војна, но дотогаш никој не ги гибаше козите. Си врвеше векот со нив.

За прецизните сугестии за надополна и уточнување на последната проза од оваа книга, длабока благодарност им должам на д-р Исак Нехама, ветеран од Втората светска војна и активен волонтер на Музејот на холокаустот во Вашингтон, како и на г. Роберт Бедфорд, извршен директор на Фондацијата за унапредување на сефардските студии и култура.

Лука Карер застана на градскиот плоштад, веќе по третпат ова мирно неделно попладне барајќи го часовникот на сребреното синџирче што, инаку, го вадеше изведувајќи една прилично сложена операција: најнапред закачувајќи ја рачката од големиот црн чадор на левата рака, потем отворајќи го тешкиот зимски капут, па сакото, за конечно да го извлече ќостекот од малото џепче на елекот со излижани рабови.

Холокаустот е трагедија искусена од повеќе народи, а напати ми се чини и судбина на современата цивилизација која продолжува да трае и во таа нејзина трагична димензија.

Старецот ја држи в раце свештеничката капа заедно со килибарните бројаници, додека ветрот му ја развејува проретчената коса полека отплетувајќи му го врзопот од долгите бели коси, што лабаво му трепери на тилот.  „Одете оче, засолнете се во пристанишната зграда, ќе Ве повикаме благовремено”, му рече Лука Карер на старецот во чии раце беше крстен во црквата на Св. Дионисиј, заштитникот на островот, добивајќи го името по својот дедо, но и според еден од четирите евангелисти.

_____ 1 Universum Film AG, или UFA – филмска компанија основана за пропагандните потреби на германската армија како во Првата, така и пред и во Втората светска војна и покрај тоа што во меѓувоениот период, кога била приватизирана, под нејзиниот знак се создадени голем број антологиски уметнички филмови.

Градоначалникот Карер се врти кон разбиениот и замолчан собир на луѓе што го очекуваа доаѓањето на бродот од Атина во време кога и сувоземните и поморските патишта се несигурни не само од ќудите на времето, туку и од ќудите на луѓето, среде здивеното море на втората светска војна чии бранови, како и овие што, засилувани од ноемврискиот ветер, силовито удираат и на закинтскиот мол.

Во Сурен се наоѓа највисокит врв на Париз - „Мон Валеријан“, каде што е и споменикот на жртвите од Втората светска војна.

Проектот претставува прв обид врз основа на оригинална архивска документација од Public Record Office и Liddel Hart Centre for Military Archives King`s College London, да се претстави активноста на британските воени мисии во Македонија т.е. во еден континуитет да се следи активноста на планерите на СОЕ во однос на нивната политика спрема Балканот и Македонија и испраќањето на британски воени мисии во Македонија и нивната секојдневна активност со што се дополнува сликата за учеството на македонскиот народ во Втората светска бојна и неговата борба за независна и самостојна македонска држава. __________________

Конфликтот што Бретон го имаше со француската левица по Втората светска војна (со Пикасо, на пример) јасно укажува на длабинската приврзаност на Бретон кон слободата на интелектуалецот и неговото јасно согледување на новиот, комунистички тоталитаризам кој во тоа време малкумина слободни интелектуалци и анархоидни уметници на запад можеа да го видат. okno.mk | Margina #26-28 [1995] 38

Тоа беше кон крајот на војната (поправо, „мојот“ Алжир непрекинато беше во војна, со оглед на тоа што веднаш по крајот на втората светска војна се јавија првите немири што ја навестуваа алжирската војна). 30 Margina #11-12 [1994] | okno.mk

Таа претставуваше германски авион од последната војна, “Јункер 87” изработен во дрво, во природна величина и беше целосна репродукција на авионот со кој уметникот се урна во Крим за време на втората светска војна.

Но едновремено додека се задлабочував во читањето и во други осаменички нешта, живеев, би рекол, на посебен, паралелен начин, со живот на еден млад мангуп, во својата “тајфа” која повеќе се интересираше за фудбал и излети отколку за некакво проучување.

Белјев и Преображенски пак, го „преоблекоа“ авионот во „валенкис“, традиционални руски чевли изработени од мастило, и кои и ден денес се натпреваруваат со марки од типот „Бали“, „Рибок“ и други странски модели.

Оваа инсталација реализирана во чест и во спомен на Бојс беше значаен уметнички настан во Москва.

Госпоѓата Michelina ја преживеала втората светска војна, првата независна држава Хрватска, комунистичка Југославија, втората независна држава Хрватска, новата војна, и веројатно знае што зборува.

Х.Х. веднаш прифати: - Оставете ја Втората светска војна. Таа мина. Други времиња, други стратегии.

Оваа меѓународна организација, основана на 9 ноември 1943 година, во договор со 44 држави во Белата Куќа во Вашингтон, имаше за цел да обезбеди економска и други видови помош за земјите оштетени во Втората светска војна.

На светиот чин од сите страни на земјата, дотрча младо и старо, католици, православни и муслимани, припадници од истиот народ, а имаше и евреи, спасени од албанското население за време на Втората светска војна.

Во историската хронологија Херои и Убијци и во романите Мара и Лавот од Јанина прозната структура е градена врз темелите на животот на Македонецот во Македонија и врз историските настани на Балканот од крајот на осумнаесетиот век, преку Илинденското востание и Првата светска војна до предвечерието на Втората светска војна.

Тој е издавач на “Нација и нарација”(1990) и автор на колекцијата на есеи наречена “Локацијата на културата” 16 Margina #4-5 [1994] | okno.mk Coco Fusco По втората светска војна, американската апстрактна уметност беше меѓу народно оценета како највисок израз на нашата национална култура.

Упадливо современиот, тесно исцртан, но, сепак, амбициозно универзализирачки концепт на хомосексуалноста се појавил кога изборот на истополов сексуален објект почнал категорично да се разграничува од обратноста на сексуалната улога и кога почнал да важи, сам по себе, за означител на сексуалната различност. ‌Темпото на преобразба се засилило по крајот на Втората светска војна.

По Втората Светска Војна на Запад имаше подем на општествена конфигурација што овозможуваше управување со социјалната динамика.

Бил регрутиран уште во почетокот на Втората светска војна и шест години минал на три фронта.

Од 1951 година, кога го објавил романот Кај беше, Адаме?, станува професионален писател.

Во таа османска тврдина во која почиваше османското време, во нејзината утроба во која пред Втората светска војна беа изградени скривалишта, се саможртвуваа козите спасителски заедно со нивниот наткозар Чанга, Татков пријател од тие времиња.

По Втората светска војна јаничарството се интернационализира со создавањето на моќните меѓународни алијанси, кои главно функционираа врз јаничарски принцип.

Настапија неверојатни промени на Балканот и во Европа, во кои и во најбизарните соништа не би можеле да поверуваат Татко и Камилски додека беа живи: се урна Берлинскиот ѕид, најголемата европска граница по Втората светска војна, се распадна СССР и се растури Варшавскиот пакт, подоцна низ невидени братоубиствени војни се распадна и СФР Југославија, се создадоа нови независни држави, проследени со невидени етнички чистења, прогонства, логори.

Ова на Мајка првпат ѝ се случи во Италија непосредно пред Втората светска војна, кога беше првпат на патување во странство со Татко.

По Втората светска војна јаничарството се интернационализира со создавањето на моќните меѓународни алијанси, кои главно функционираа врз јаничарски принцип..

Низ романот дефилира и галерија препознатливи ликови на интелектуалци од Македонија, од двете парадигми (конфесионални), но и галерија ликови од јужнословенските и балканските интелектуални средини, кои на овој или на оној начин учествувале во балканското вавилонско прашање.

Во еден од заклучоците на Татко и Камилски беше забележано дека во историјата на народите, на балканските посебно, според кои и настана поимот на балканизацијата, по етничките чистења на народите, обично следеле и чистења на јазиците од туѓите заемки, а понекогаш редоследот бил и обратен...

Голема предност на Јапонците и Германците беше што ја изгубија втората светска војна и што беа сите нивни индустриски обрати уништени. Ние сѐ уште правиме “willow run” бомбардери.

На пример, видеото е направено по Втората светска војна поради радио-навигацијата за авионите и носачите на авиони. Така видеото дојде со војната.

Советскиот сојуз до пред половина година беше зафатен со војување во втората светска војна. u Што мислите за теориите на John Naisbitt во “Megatrends 2000”?

Иако, на сите филмови во кои се прикажуваа ужасите од втората светска војна, кога го слушаше тој јазик, косата ѝ настрвнуваше.

Родени се во времето на Втората светска војна, растат во времето на Хувер и Макарти, постарите браќа им се регрутирани во Кореја, мајките ги учат дека е срамота да се врти со колкови и да носиш тесни панталони, татковците ги учат дека е срамота да имаш црнец-другар, свештениците ги гушат да клечат на колена секоја пред својот тотем, општеството ги учи дека треба да станат домаќинки и да бидат верни сопруги што ќе израѓаат еден куп деца што ќе гинат по Виетнам - а тие се маѓепсани од Елвис, којшто заводливо врти со колковите, маѓепсани се од Џери Ли Луис и неговите тесни панталони со набабрен шлиц, маѓепсани се од црнецот Литл Ричард кога вели уап-баба-луба-би-ба-буп... и ете, затоа вриштат, затоа што им го бранат сето она што душата им го бара!

Во овие клучни периоди од балканската, но и од европската историја, од крајот на Првата и на почетокот од Втората светска војна, на Балканот и во Европа, Мајка ги имаше и своите најрадосни мигови во животот.

(Да не испуштиме од предвид еден важен факт, кога зборуваме за дела со вакви содржини, имено, дека во поголем број европски литератури, особено во таканаречените источноевропски земји, по Втората светска војна, литературата за егзилот познава високи дострели – Г.Тод.)

И не случајно, во овој чудесен предел крај реката, каде што си свивме ново гнездо, во очекување на новите историски настани, особено по Втората светска војна чиј крај се навестуваше, Татко се задлабочи во проучувањето на миграторните процеси на птиците и на јагулите запаѓајќи во нова илузија во која Мајка гледаше пориви за оддалечување од родната земја, а не враќање во неа, како што се надеваше постојано.

Се чувствував како нивни задоцнет ученик на Балканот, многу години по нивното заминување, по Втората светска војна.

Низ животот на Мајка, кој се одвиваше речиси во целиот тек на дваесеттиот век, се збиднаа и балканските војни, Првата и Втората светска војна, раѓањето и падот на комунизмот на Балканот, како и она на сталинизмот, распадот на Југославија, создавањето на Македонија, транзицијата од социјализам во капитализам.

Гледав малку а потоа излегов да прошетам со мојот пријател Џон Овенс.

Тоа беа нацистички филмови за експерименти вршени на Евреи, украдени од страна на Британците на крајот на Втората светска војна а сега користени како учебен материјал. Margina #21 [1995] | okno.mk 49

Избувна и Втората светска војна.

Порано Петко немаше којзнае каква печалба, но откога избувна Втората светска војна, работичката му тргна многу напред. Особено откога дојдоа Италијанците и Германците.

Втората светска војна и Конференцијата на Јалта претставувале последната политичка распределба на територии меѓу големите сили.

Организирањето и активноста на разузнавачката служба на САД пред Втората светска војна биле во надлежност на Стејт департментот и на оружените сили.

Меѓутоа, треба да се има предвид дека британската политика во текот на Втората светска војна била, како што известува Черчил, „да го вооружи секој оној што можел да убива Германци“, без разлика на нивните политички програми.

Од година во година таа нејзина заинтересираност станувала сè поголема низ историјата, а во XX век, веќе дефинираниот интерес дошол во судир со интересите на Австро-Унгарија и Русија, а во текот на Втората светска војна со СССР.

Согласно таквите процени на состојбите на Балканот, тие укажувале дека „пактовите и договорите, особено оние од ексклузивна природа“, би требало да го причекаат времето на стабилизирање на политичката ситуација и на воспоставување рамнотежа меѓу балканските држави.

Целокупната активност што се одвивала меѓу Југославија и Бугарија, а во која индиректно била инволвирана и Грција, при крајот на Втората светска војна за британскиот политички естаблишмент претставувала „конфузна ситуација“ во која тие не гледале некоја перспектива за регулирање на односите меѓу балканските држави во „оваа фаза“.

Американските дипломатски претставници, аташеа и дипломати биле тие што ги собирале информациите од земјите во кои се наоѓале, преку официјални бизнис-контакти или повремено преку тајни состаноци.

Аналогно на тоа, таква задача имале и британските мисии на територијата на Македонија.