ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

3 Во оваа компанија од фармацевтската дејност, во којашто има- ше околу 35 вработени, според систематизацијата на работните места, таа ја извршуваше задачата на фармацевтски техничар, работејќи сменска работа со дежурства на шалтер – непосредно во контакт со пациентите.

Во својата контроверзна одлука судијката го отфрла сведочењето на единствениот сведок кој и беше директен учесник во настанот, на база на соседски и пријателски однос меѓу него и Јакшиќ, а го прифати сведочењето на надзорникот кој беше и единствениот кој знаеше да работи и кој ракуваше со машината.

Работничката Ф.И. (сега 37-годишна) – која, по нејзино барање, сакаше да остане анонимна, работеше и сѐ уште работи во фабрика за производство на неелектрични апарати за домаќинство, со договор на неопределено време од 1995 година, односно 11 години пред да настане спорот со нејзиниот конкретен работодавач.

Да биде иронијата поголема, беше одбиено и неговото барање за делумно ослободување од судски трошоци т.е. од плаќање судска такса,6 затоа што и тој и неговата сопруга, со која имаат две малолетни деца, се невработени и во тешка економска состојба.

208 Ф. И. против Фабрика за производство на апарати за домаќинство Спор за обесштетување поради повреда на работно место 1 Ad vim maiorem vel ad causus fortuitus non tenetur quis, nisi sua culpa intervenerit За случаите на ‘виша сила’ никој не треба да одговара, освен кога зад неа се крие нечија вина! (Ulpianus)

Бидејќи Костадиновска извесно време работи на позиција на која има одличен увид во приходите на фирмата, таа истакнува дека, во почетокот, фирмата имаше големи приходи и потенцира дека „многу пари влегуваа во претпријатието“.

4 Работната атмосфера, особено по доаѓањето на новите газди и смената на дотогашната сопственичка структура, почна забрзано и значително да се „вжештува“: беше поставена нова директорка која ги тераше вработените да работат и за викенди, без да бидат 218 соодветно платени за тоа; се работеше и по цели денови – од 7 часот наутро до 21 часот навечер, под образложение дека на вработените „им фалеле работни саати“ за да ја остварат предвидената норма; перманентно некој од вработените работеше и на празници – без за тоа да добие надоместок [дневница] или, пак, слободен ден; а беше вршен и перманентен мобинг врз работниците – преку разни средства на вознемирување (на пример, тие беа тенденциозно казнувани за измислени „прекршоци“ и дисциплински повреди; често, при пописот на лековите, беа лажно обвинувани дека имаат наводен кусок, односно „минус“ во касата – дури и по неколку илјади денари, а којшто потоа требаше да го надокнадат од свој џеб; беа терани солидарно да учествуваат во плаќањето на сметката за фиксен телефон кој го користеа исклучиво за службена комуникација и сл.).

Во последните пет-шест години, додека таа сè уште работи во ДУТ „Спектар“, работното време воопшто не се почитува, па често се случува да се работи и по 12 часа, а работниците се принудувани да работат и за викенди и празници.

Меѓутоа, како што одминува времето работите почнуваат да се влошуваат...

„Според тоа, кога ќе стигне и, штом ја сфатиш целта, содржината и прописите на мојот царски указ, да работиш и да постапуваш врз основа на изложеното, да вложиш многу напор да стапи во сила мојата висока наредба и да се трудиш на споменатата раја да не ѝ се прави неправда и да не ѝ се додева.

Наводно, климата каде што живееја не им беше поволна, па не можеле да се размножуваат, да работат и да си постојат како што беше случајот со нас, обичните луѓе.

Сакала да студира медицина, но биле толку сиромашни, бидејќи само вујко ми Вангел работел и ги издржувал сите, па тоа било невозможно.

Желба му е да се врати во Скопје, но нема стан. Овде работи и печали за стан.

Мејдин работи и се понесува како вистински печалбар.

За нив се однесува познатата народна изрека во Германија: „Работи, работи и гледај куќа да си направиш“.

Аранжерите на овие дуќани мислеле на сѐ за да се разликуваат од локалите што работат и дење и ноќе и затоа асортиманот на стоките е приспособен кон одредени побарувања.

Овде работат и керамичари од Битуше. Со нив е и Мејдин.

Едноставно не гледав никаква можност да живеам од тоа што го работев и што ме интересираше.

Според богомилското учење црквите биле излишни, крстот го сметале за омразен предмет бидејќи на него бил распнат Исус Христос; ги негирале иконите; ги негирале и црковните празници; работеле и во неделите и се залагале за избегнување на браковите.

Работев и живеев наполно мирен од какви и да било сентиментални или љубовни волненија.

Го одржуваа својот колибарски живот, сееја што сееле и нивните стари, работеа како што работеле и нивните стари, живееја просто и едноставно од плодовите на својот труд, од бериќетот што ќе го собереа по своите планински имоти.

Почна да работи и во неделата, а бидејќи замислите сѐ уште не беа дефинирани во неговата глава, немаше можност да ја вежба превртената конверзација што ја беа вовеле.

4. Работно време а) кај полното работно време, како едно од централните права на работникот, дојде до повторно дефинирање на овој трудово-правен институт – „е времето во кое работникот работи и ги извршува своите работи и работни задачи согласно со закон, колективен договори договорот за вработување“ (чл. 1 од ЗИДЗРО/јан.12).

Оваа љубовна историја брзо, многу брзо заврши.

Но Ангеле си тераше по свое - ништо не работеше и само шаки правеше.

- Понекогаш додека работевме пеевме - рече - а преку зимата калапев тутун. Работев и во Ќерамидницата.

Ги обрежував ресловите а момчињата на колички ги разнесуваа по сушалните готовите ќерамиди.

Но и покрај тоа работата стои така и затоа, бидејќи нема метајазик и бидејќи човекот поради тоа секогаш работи и мисли во природен јазик, затоа е, значи, невозможна апсолутната формализација и артифицијализација на јазикот.

Да работи и да се труди може човек и при постеснети политички услови.

Комитетот можеше да работи и од името и во полза на еден огромен дел од Македонците, т.е. од најсилната народност.

Русија отворено ни кажува зошто таа не работи и не може да работи инаку.

Работеше нешто, повеќе белешкареше, за она време додека Змејко беше бригадир на градежната бригада, тоа време имаше доста такви белешкари и евидентичари, крај оние што работеа и што се натпреваруваа, а кога Змејко откажа да остане бригадир, тогаш уште првата утрина старецот ја изнајде некаде и ја зеде под мишка една стара заборавена и извалкана од рѓата синдикална книшка од 1922 година, што се беше сочувала меѓу алатите и отиде со неа кај Претседателот.

Она старче, со рамото што му остануваше покусо и покрај кожниот ќурк, сите во нивното село го знаеја како човек, кој некогаш знаел да работи и кому на еден безмилосен и ужасен начин му беше одземено тоа.

Средствата собрани од продажбата на материјалите ќе бидат наменети во добротворни цели, како за реформи, реформирање и расформирање на многумина што ќе бидат фатени таму каде што не припаѓаат, односно како работат на наталитетот со заштита, што е најстрого забрането, или се работат и го потпомагаат наталитетот во општина во која фактички не живеат и не гласаат.

Ти работиш и само си ја бараш сенката, а сенка никаде нема. Секаде сенката е подгазена, потфатена.

Времето си работи и не запира, вели, и времето, со божјата волја, ќе исцели сѐ...

Работам и си мислам: може пак ќе си ја поврати ликата човекот.

Сонцето ќе се опули, и сите работат и јас работам. Некои собираат желади, други кастрат шума за лисници.

Дека на никој жив нема да му кажеш на што ќе работиш и како ќе работиш?

Така го минував времето, ден за ден, речиси две недели – во канцеларијата на тој неинтелигентен човек, кој самиот себеси се сфаќаше сериозно, и, згора на сè, се сметаше за уметник зашто понекогаш – додека бев таму, тоа се случи само еднаш – го гледаа како стои крај масата за цртање, работи со моливи и хартии и црта некој расклапан предмет, полица за цвеќе или нов вид домашен шанк, некаква мака за новите генерации потрошувачи.

Секоја вечер кога уморен ќе се вратев дома, бев лут затоа што ми беше минал уште еден ден од мојот живот кој ми донесе само замор, бес и точно онолку пари колку што требаше за да работам и понатаму, ако таквата работа воопшто и може да се нарече работа: по азбучен ред да сортирам сметки, да ги дупчам и да ги прицврстувам во нова фасцикла, каде што трпеливо ќе ја поднесуваат судбината никогаш да не бидат платени; или да пишувам рекламни писма што безуспешно патуваат низ земјата и претставуваат само непотребно бреме за поштарите; понекогаш да пишувам сметки што некој можеби и ќе ги плати, дури и во готово.

Имаше стотици работници на градилиштето, можеби и илјадници.

Темнокожите смолари, со кои работеше и со кои живееше, имаа влажни плеќи и модри заби; се собираа околу него и молчеа нејаки да го разберат крвавото зло.

Но, таа секако многу си ја сака својата професија и би сакала независно од тоа што мисли фамилијата, да работи и креира.

Бев наивен кога работев и ја одбранив докторската дисертација кога поверував дека дијалектичко- материјалистичкиот, односно марксистичкиот приод што го имав на париската Сорбона, во демократската и толерантна Франција, ќе претставува вистинска замка во мојата земја во времето на расчистувањето на сталинизмот кога страдаше сѐ живо и диво.

Додека медитиравме на она сум, значи постојам, ние навистина, и бевме, и постоевме, во тоа што го работевме и го живеевме. Сега сѐ е поинаку.“

Сѐ додека продолжуваа да работат и да се размножуваат, нивните останати активности беа без значење.

„Гледај го, работи и за време на паузата за ручек“, рече Парсонс, подбутнувајќи го Винстон.

Но, не успеав само јас: Гаврил е во Мајкрософт, вредно работи и чекор по чекор оди кон врвот, а Матеј работи како познат стручњак во Cancer центарот во Мичиген, твојата болест го мотивираше да истражува и да им помага на луѓето болни од оваа тешка болест.

Си ги зедов фанглата и мистријата, да ми се живи, си реков и продолжив да си работам како што си работев и пред тоа, мирно, спокојно... - ја чепна Илко со клечката лулата, ја разгоре, почна да трга и да исфрла кругови од чад што се распарчуваа низ одајата.

Од овие, најголема дискусија кај синдикатите, се чини со право, поради својата двосмисленост, предизвика првонаведенава законска дефиниција, којашто работното време го определува на следниов начин – тоа е „секој период (!?) во кој работникот работи и е на располагање на работодавачот, за извршување на работите и работните задачи, согласно со закон“ (чл. 1, ЗРО/окт.09). 24 2.

Покрај тоа, во постапката за обезбедување работник преку Заводот за вработување, предвидено е Заводот, наместо да се раководи од критериумите за приоритет при вработувањето, да упати кај работодавец до пет кандидати избрани врз основа на критериумите: образование, квалификација, работно искуство, други посебни знаења (познавање на странски јазик), спремност за прифаќање на вработување со обука, преквалификација или доквалификација, услови за работа, место на работа, траење на работниот однос и посебна опрема со кое невработеното лице работело и ќе работи (чл. 34-37, ЗВОСН).

1. Со ЗРО (1993) се избриша изречната одредба на ЗРО на СРМ (1990) која, кај општите услови за вработување, прецизираше дека корисник на лична пензија не може да заснова работен однос (чл. 3, ЗРО/90); а, исто така, беше избришана и одредбата која предвидуваше заштита на работодавачот од т.н. нелојална конкуренција којашто би се предизвикала ако работник, кој има посебни знаења од областа на технологијата и производството или, пак, ако располага со извесна деловна тајна, истовремено, би работел и во друга организација (чл. 4, ЗРО/90).

Бидејќи имаше кино-проекции и во неделите, Мајка одеше понекогаш да работи и прекувремено, макар што Татко ја молеше барем тие денови да си останува дома.

Кога Мајкл Болкон (Michael Bolkon), заедно со Виктор Савил (Victor Saville) и Џон Фридмен (John Friedman), основале нова, независна компанија и почнале со снимање на својот прв филм, Хичкок, и покрај сите други должности, работел и како асистент на режисерот.

Размислував за него како бесно работи и работи во бавчата, со лицето што беше скоро зариено во земјата.

Излишно беше да стане и да ја кара глувата баба, затоа што таа почнуваше да плаче и да се жали како тој е неблагодарен, како таа го израснала, пелените му ги перела, млеко му греела во ниедно време, работела и дење и ноќе само за тој да стигне до комфорот во кој е сега, само за да има нешто да му остави, барем едно станче за кое нема потреба да печали со толкави маки како што печалеле таа и татко му.

Ќе му ја врати ли тепсијата? Алергична да не е на ореви?

ги менуваат имињата на луѓето и на местата, на својот јазик не смееш и да се расплачеш, мртвите да ги испратиш, ако зборот му се украде на јазикот, јазикот може да биде и пресечен и откорнат, мајките им ги затнуваат устите на децата, со раце им ги затвораат, ги задушуваат; од Јужна Грција се сите служби: и учители и попови и полиција, сите ни кажуваат што треба да работиме и колку треба да работиме, но никој не ни кажува како треба да живееме, ама кога ќе победи нашата партија, ќе нема човек на човека роб, ние слободно ќе зборуваме и на својот јазик ќе учиме...

Некоја жила уште му работеше и се надевавме дека ќе може да преживее.

Меѓутоа, имаме предвид дека тргнавме од почеток - од нулта позиција - засилено работиме и ќе ја подобриме положбата. А по нас одите вие!

И народната власт на људјето бегани од овие наши краишта им одреди места каде да живеат и да работат и им рече да не мрдаат од таму на друго место без пропусница...

Ве гледаме како работите и сѐ повеќе знаеме дека ќе успее вашето дело.