ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Тоа е криза што може да се спореди со најголемите кризи во дваесеттиот век, со светските војни.

Човечкиот глас престана да се слуша во културата.

Звукот на крцкање на тркалата е застрашувачки, само тој се слушаше во таа мртва тишина и магла.

„Што бре?“, рече очакарен во очите, како првпат да слуша во што е работата.

Го слушам во дворот викањето по мајка ми остро и налутено: идиоти, не ѝ даваат спокојно ни облеката да ја прибере, што ќе ни треба таму.

А и тоа се слуша во Потковицата, дека Ордан бил посветен во Организацијата, дека во куќата негова, ноќе, се состанувале војводите, дека дури и со град доаѓале војводи и се состанувале таму.

И така значи, да не ги убиеше Димко Силистарко мајка си и Видана Јанчески, никогаш не ќе се дознаеше дека било нешто меѓу нив. А може и ништо не било.

Но кој да го слуша во зенитот на заморот, колку и да го за­силуваше гласот, покажуваше со раката.

Живо расправаат, но нивните гласови не се слушаат во жагорот на реката шетачи облечени во лесна летна демодирана облека со белези од сите европски земји.

Тогаш му се чинеше дека ѕидовите на станот ќе се срушат од дивиот ритам на бесот што го слушаше во себе.

Се сеќаваше и на мигот кога успеа да го исвири првиот акорд што личеше на некоја од песните што ги слушаше во тоа време, но не можеше да се сети дали беше „Два динара, друже“ или „Лутка са насловне стране“ (како само вкусот се менува со годините, оти сега никој не можеше да го натера да слуша Рибља чорба).

- И нафрлете гранки над него. Проказник ќе отпее молитва. Ех, господи...

Навистина почнуваше пролетта. Низ прозорецот без стакло бапна мирис на шума и цвркот, од некоја црква се огласи со сребрен глас старинско ѕвоно, ме опи со чад на темјан, ме растрепети со топлина и со сеќавање на песна што сум ја слушал во свадбарски утра од Богдан Преслапец и Блаже Задгорец.

- Простете, им пришол Васко Тушев; очите сѐ уште го болеле - ја слушал во ноќта својата песна, со разденувањето ја заборавил, останала пустош во душата; еднаш, во некоја друга ноќ, ќе се сретне со сенката на својот мртов баџанак и пријател, те чекам, дојди, ќе му рече таа сенка, и тој ќе ги подаде рацете кон сите сеќавања на својот живот.

Во оној час кога таа се доближи навистина без видливи движења и само малку се надви над моите очи, во оној час кога во возбудата и во душникот почувствував скокоткање на мравји разбудувања, невидлива чучурлига го прогласи денот за почеток на пролетта: ливадите ги покриваат белокруни колениши, се разбудува меѓу шаренолисни крвариги желурок и со пренежен писок бара во капинова грмушка оклопена невеста, и се дуе во стоплена бара жерав пред бели птици со смирени крилја, почнува, мислев, зашто сега и водите и небото се сини и дарежливи со светлост, а на прагот на собата падна парче сонце и се разлеа стопено од своја топлина.

Беше еден нерез, за какви што тој само слушал во приказните; такви ни шумата не може да одгледа почесто од еден во стотина години, тежок сигурно над триста килограми.

„Видете, госпоѓо, ми фали развод од таа од Србија, додуша тоа веќе не е Србија, повеќе е Косово“, ми се развикува работничката на шалтерот додека цел ходник ја слуша во чудо и живо ги интересира која сум јас по ред во низата, а и нервозни се веќе од чекање, па цупкаат во место и ц’цкаат со заби, желни за уште информации за мажот - чудо.

Не се уморени, и ако заспијат сонот им е плиток: на секое лавнување на кучињата се разбудуваат, се превртуваат и поткашлуваат. Сѐ се слуша во тие зимски ноќи. 32

Доаѓа Богдан до нивата каде што мајка му го роди и легнува на меѓата под грмушката каде што го пуштил првиот глас и го облева чувство како повторно да се раѓа; ги дише тревките и билките околу себе чувствувајќи ги како мирис на мајчино млеко; гледа во сонцето што се провира низ гранките над него и му блеска в очи како тогаш кога се роди, го слуша пеењето на птиците како да го прославуваат неговото повторно раѓање; слуша крај него кркори браздичка со вода како превртена стомна; слуша во далечина ѕвон на стада овци и добиток, милозвучен што ја разнежува душата; зеленилото му ги исполнува очите со спокојство и милина.

А еднаш кога се преправаше дека ногата му е шината, татко му за да му ја намести, му ја сврте нагло, што тој од болка испушти таков крик кој и сега го слуша во ушите.

Додека околу нив се мешале извици, истрели и блиски далечни грмотевици, вториот раненик, оној, преку чии очи минал шрапнел, лежел ничкум и копал со нокти и заби под себе и пцуел, пелтечаво и тешко, под контузија - и султанско знаме, и паши, и вера, Тој до него, со две парчиња од војничкиот ремен ги стискал нозете над коленици за да не ја изгуби крвта и со неверување слушал во зачуденоста без чувство за болка, за еден миг заборавајќи си ја судбината: кауринот, на кого му е укажана чест да биде војник под зелен бајрак, не атакувал за да ги убива оние што ги зеле да се бори со нив за нив, милосливите.

XIII Боже, што сè не ќе доживееме, рекоа луѓето кога станаа изутрината, кога почуствуваа како да се наоѓаат во стаклено ѕвоно: секој глас, секој звук, па дури и најмал шум - се слушаше кристално јасно, како да се одбиваше од нешто, како да се умножуваше; се мешаа гласовите на луѓето, на добитокот, на кокошките, на птиците, плачењето и викањето на децата, трчањето и тропањето на коњите и магарињата, чкрипењето на вратите - сѐ се мешаше и сѐ се одбиваше умножувајќи се; некои ги ставаа дланките на ушите, ги лепеа и одлепуваа, слушајќи во ушите некое непрекинато: ва-ва, ва-ва.

Мајка повеќе не се слушаше во кујната.

Го слушаше во ноќта на заминувањето на јагулите својот нов пријател од руските далнини како се вдлабува во описот на преобразбата на јагулите, не престанувајќи да мисли на сличната судбина на луѓето во егзил.

Некогаш сите бевме деца. Деца кои беа заборавени во полноќната тишина, во темнината научивме да гледаме, а и да слушаме во глувите тишини.

Го слушав јас тапото чукање на своето срце и гребењето на дивите ѕверови по мојава сирота душа, во тие далечни нежни години.

Михајло, о, Михајло! Не викај, вели Оливера, никој не слуша во овој метеж.

3. Сето тоа го слушав во затворот кај татка.

Се слуша во цевките гласот на ветрот Ние пак, сме слаби и тивки.