ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Или, не дај Боже, ако би си се откажале од својата историја,би си признаеле дека сме во дрво без корен, ако би си рекле самите на себе: Од денес јас почнувам нов живот, не ми е важно минатото!

Би требало да чукнам во дрво. Да не се урочам.

Овде куќите не се наредени крај самиот пат, туку се надвиснати една над друга, скриени во дрвја и карпи...

Во берлинското подрачје „Трептхов“ кое е сето озеленето, сето во дрвја и шума, со паркови, место каде што се раѓа берлинската пролет, се наоѓа големиот и грандиозен споменик на победата на Црвената армија над хитлеровскиот фашизам.

Таа претставуваше германски авион од последната војна, “Јункер 87” изработен во дрво, во природна величина и беше целосна репродукција на авионот со кој уметникот се урна во Крим за време на втората светска војна.

Белјев и Преображенски пак, го „преоблекоа“ авионот во „валенкис“, традиционални руски чевли изработени од мастило, и кои и ден денес се натпреваруваат со марки од типот „Бали“, „Рибок“ и други странски модели.

Оваа инсталација реализирана во чест и во спомен на Бојс беше значаен уметнички настан во Москва.

Овде никогаш одново ќе биде јули: Дрвја со црвени плодови, Старичка што со недели чека да се воздигне За да си поразговара со својата сосетка на небесата, Ѕвезди во дланките на заспаните дечиња, Жени со набрекнати дојки легнати под сенка, Крикови на птици среде летната замаглина над ожнеаните полиња, Илјадници пеперутки скаменети во сенката на облакот, Српови расфрлени кај јазот, Црна сол врз изгорените костури на тревките И една девојка што полни ведро во бунарот За да му подаде студена вода на оној Утре што ќе следи на ова исто место Загледан во дрвјата со црвени плодови Овде некогаш одново ќе биде јули...

Кети стоеше и ги гледаше додека јадеа, и во таа мешаница грабливите сојки бесшумно се спуштаа долу за да грабнат од храната и со клуновите да ја однесат во своите скришни места во дрвјата.

Гледавме во штичката, во дрвото што ја говори вистината, а од неа глас не се слушаше, оти вистината често и со молчење се открива.

Страста на тоа дете за обликување му ја задоволував создавајќи портрети на луѓе или фигури на животни во глина, во дрво, во песок, но најчесто во снег.

Така се дури не го нашле самоубиен еден од тие негови борци, некој, што не можел да измолчи за сето тоа, па макар го кажал тоа и во своето претсмртно писмо, кое почнувало со она доста карактеристичното: „За ова ли се боревме...“ во бавчата, до џамијата, крај турските ќиури, со пушката, чиј што чкрапец морал да го врзе со сиџимче за палецот од ногата и дури така да повлече, бидејќи немал прирака ништо друго, освен тој долг бугарски карабин, во дрвото на чиј кундак пред тоа имаше уште една нова решка крај седумте стари.

Сега дури и му се стори како да ја гледа онаа постојана врвца пилотина како фискија од двете страни на забиеноста на челичната плоча во дрвото, како се спуштаат тие бели сиџими по подот и како се расејуваат по целата просторија, што подигрува под ритамот на бичењето.

Од тоа, а и од некоја синикавост, што ја фрлаше пред себе уште далечниот ден, која сѐ уште остануваше неодредена, но не можеше да биде незабележана, стануваше уште пораскошен и со уште повеќе дипли златниот вез на ноќта во дрвјата, над кои сѐ уште ѕвечеше со своите златни прапорци смирената месечина со некаков проштален, тажен призвук.

Едно одделение од оние борци во англиска, или германска, или италијанска, или измешана од сите униформа, со шмајзери на градите, одело секогаш околу него, едно одделение партизани, штотуку слезени од шумата, по пустите голомразни улици на таа есен, кои во вечерите се исполнуваа со митинзите, баклјадите и демонстрациите, а во другото време оној се шетал низ тие улици и ретко кога излегувал без својата охрана, без тие добри, наивни борци, ослободители, со долги коси одзади, со реденици, оние што се фотографираа сосе шмајзери по црвоточните фотографски работилници, а нивните фотографии мрзнеа по излозите, избоени со мастилави бои, вплетени во некакви срца, или излепени на џепните огледалца, оние сѐ уште со крпени петокраки на капите, што имаа најразлични и најнеобични форми, оние со изрезбарените петокраки на кундаците и со толку решки во дрвото, колку непријатели секој од нив убил, едно одделение такви борци, поредени од сите негови страни, а тој во средината, натегнат и голем, плештест и црвен во вратот, широк и мирен во чекорот, со неколку пиштоли и слични тракатанци, додека луѓето наизлегувале на прозорците и тоа да го видат.

Гранките на дрвјата висеа испокршени како громови да удриле во дрвјата.

Со секое издлабено делче во дрвото, со секоја направена фигура, се качуваш стапка по стапка по овие угорници, ги искачуваш овие височини кон кои си тргнал и по кои те искачува делото...

„Бати го овој живот“, велеа луѓето, „што сѐ одново и одново го почнуваш“. „Сатаната дојде - не зима...“

„Нема потреба тета Роска, нема веќе потреба од договори“, се поплукуваа и чукаа во дрво.

Седиме тука, се тутулиме. Се собираме ко црвец во дрво.

Се плашеа да не е волк и наслушнуваа тапи удари на рогови во дрво.

Едно од говедата чудно рикна. Другите се обеспокоија и му се придружија. Некои од луѓето се исправија.

Токму така, во водата е, во земјата во каменот, во дрвјата, во куќите, во воздухот, во допирот, во нашите раце, усти, во нашиот здив.

Во дрвото на гнилиот црн долап далечното детско суеверие длабееше свои тајни тунели - тоа црв дрвојад претскажуваше студ.

Запаѓал во очајание и удирал со главата во ѕид, во дрво, во сè што ќе му се најдело пред него. Го наоѓале раскрвавен, премален.

Тогаш, неочекувано, чу рафални, саштисувачки удари во дрво!

Им ги превртеа џебовите, им ги истурија торбите загледуваа во дрвата, но ништо не најдоа.

Најпрвин пукнатинка во лакот, потоа цепутка во дрвото, а потоа кој знае што ќе се случи, реков речиси на глас, но бев навистина среќен кога забележав оти никого не го потресе мојата олелија.

Нова, на стар глас. (Прв пее тој еден стих, па сите повторуваат, стоејќи над Теодос кој сам седи погоден од песната, се удира со тупаници по глава и ја удира главата во дрвото, во врвна очаеност.)

Каде се чуло видело Теодос кум да биде цигански, еј, Теодос кум да биде цигански!

Но, за несреќа, ја погоди вратата и пенкалото остави мала длабнатинка во дрвото.

Ниедно од нив не сакаше да пишува букви. Сите ги сакаа ураганчињата и торнадата.

Со врвот од моливот длабеше дупки во дрвото од клупата и нервозно грицкаше праменче од косата.

Иако за него се грижеше Митра, баба му, откако се преселија во една од долгите бараки, инаку штали порано, Дончо уште првите денови заталка низ Острово, откри дека ако се оди на онаа страна каде што изгрева сонцето се стигнува до една огромна огромна вода што изгледа како сиво платно на кое не му се гледа ни почеток ни крај ама некој од кај сонцето како да го влечи влечи и се потсетува дека од Митра е предупреден да не се приближува до каналот оти и во плитка вода човек можел да се удави, башка што змија може да ти се замота околу нозете или крастава зелена жаба да ти скокне в уста, ама за оваа огромна вода никој ништо не му рекол и по долгото клечење крај неа заклучи дека ова не треба никому да го кажува, да си ја чува како тајна само негова и тргна по патчето крај неа совладувајќи некои грмушки, некои корења, надолу надолу дури до онде каде што таа голема вода се сретнуваше со една малечка рекичка покриена со врби и кој ти знае уште со какви дрвја, водата од малата рекичка бистра па се гледаше сѐ под неа и сакајќи да помине преку неа за да го следи брегот на големата вода откри дека почна да му се качува до кај колената и се сети на предупредувањето од Митра дека можеби ова е каналот и дека во плитка вода човек може лесно да се удави па се подврати, е, кога веќе го нема човекот што го трга сивото платно, поарно е да го фати ова патче што оди нагоре покрај малата рекичка следен од крекање на жаби и чрчорења на секакви птици горе во дрвјата.