ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Битно за работниците е да знаат дека некој од правата кои инаку им следуваат по основ на привремена невработеност – тие автоматски ги губат ако добијат „дисциплински отказ“.

Акциите се издаваат, се пренесуваат и се водат во форма на електронски запис во Централниот депозитар за хартии од вредност на РМ во согласност со закон.

На пример, законски права од осигурување во случај на невработеност, кај нас се: 1) паричен надоместок; 2) подготовка за вработување (обука, преквалификација или доквалификација); 3) право на здравствена заштита, во согласност со прописите за здравствена заштита; 4) право на пензиско и инвалидско осигурување, во согласност со прописите за ПИО на невработено лице корисник на паричен надоместок, на кое му недостасуваат најмногу до пет години пред исполнување услови за стекнување право на старосна пензија – а кое нема 15 години стаж на осигурување, до остварување на овој стаж; и 5) права на инвалидни лица за вработување со поволни услови во согласност со закон (чл. 54, ЗВОСН – неофицијален ПТ).

Акциите, спрема друштвото, се неделиви (чл. 274, ЗТД). 3.  До првата и најважна промена на критериумите за стекнување право на старосна пензија дојде со измената и дополнувањето на ЗПИО (1993) од март 2000 година.

Наместо нив, беше воведена одредбата според која на корисникот на старосна пензија, ако навршил најмалку една година стаж на осигурување по остварувањето право на старосна пензија, може да му се определи нов износ на пензија.

1. Критериуми за стекнување право на старосна пензија До првата и најважна промена на критериумите за стекнување право на старосна пензија дојде со измената и дополнувањето на ЗПИО од март 2000 година.

Фактички, со оваа промена дојде до повишување на старосната граница, бидејќи старосната граница за остварување право на старосна пензија во 2005 година изнесуваше 64 години за мажи и 61 години за жени.

Неповолните аспекти на овие промени донекаде се балансирани со намалувањето на потребниот стаж за стекнување право на старосна пензија, од 20 на 15 години.

Имено, како еден вид компензација за перманентното пролонгирање на старосната граница за одење во пензија, се забрани прекувремената и ноќната работа за оваа категорија работници (чл. 180, ЗРО/05).

Укинато е правото на скратено работно време за работниците-инвалиди, а за сите работници е укината можноста да стекнат право на старосна пензија само врз основа на остварен стаж!

Согласно член 17 од ЗПИО, овие лица тре- баа да наполнат 65 години живот (мажи) и 63 години (жени) за со стаж од најмалку 15 години да остварат право на старосна пензија.

До промени дојде и кај основата преку која најчесто се стекнува право на старосна пензија, имено, преку навршување одредена возраст и исполнување одреден стаж.