ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Вистина е дека веројатно никогаш повторно нема да го почувствуваш истото, зашто тоа било тогаш и тие услови никогаш нема да бидат истите.“

Иако запрашан неколку пати, Херман никогаш нема да каже дали некоја таблета е „добра“ - едноставно затоа што ефектот варира од човек до човек и од едно до друго време.

Но овие беа други времиња, времиња на слободата, па толку војска, полиција, со палки, со штитови.

Татко ми, во други времиња, од старите книги, собирани од сите страни на Балканот и од другите земји, ни пренесуваше дека речиси сите народи на Балканот својот живот им го должат на козите.

Со своето времено присуство, тие ја менуваа и иконографијата, и духот, па и говорот на островот, надополнувајќи го со нови јазици од онаа поморска вавилонијада на говори со коишто, впрочем, гргори и зоврива секое медитеранско пристаниште.

Помисли како овие бочи паметеа други времиња, поживи, посреќни и поразгргорени од овие денешни, дека паметеа топли лета и сончевини, радосни кричења на галебите и илјадници бродови што под различни знамиња со децении и векови пристануваа или на овој ист мол од јонскиот остров, или спуштаа сидро нешто подалеку од бреговите на Закинтос.

Заврши времето на преките револуционерни судови. Настапија други времиња.

Но да ги оставиме тие муабети за други времиња.

Сакаше да ни ја открие тајната на средбата со Ататурк, како што сакаше тоа да го стори кога ги откри битолските сиџили, а сепак го одложи за други времиња.

Си помисли и на процесите во Судот коишто го очекуваа, но, ете, сега се одлагаат за други времиња, или ќе исчезнат засекогаш...

Постои време за сведочење, но постои и едно друго време за пишување на историјата.

Х.Х. веднаш прифати: - Оставете ја Втората светска војна. Таа мина. Други времиња, други стратегии.

Но дојдоа други времиња во времето на комунизмот. Се урна култот на Сталин.

Ми остануваа последните чекори за да ја минам границата, да се префрлам во едно друго време.

А ти го чиниш обратното. Бери ум и за други времиња, ако куртулиш одовде.

СОФРЕ: Е, остави го ти турското, тогаш други времиња беа!

Ми се имаше два-три пати случено и самата да ме праша: другар Боге, да не ми закажавте да се сретнеме негде денес?

Кога ќе ја побарав, во оние други времиња, Ботка дотрчуваше и на најпотајните и на најјавните места.

А пак приказните на Огнена Гулева, дека низ моите одаи прошетале многумина... ме потсетуваат на снегот: напаѓал напаѓал а по него безброј траги, но само до утрината.

Дури кога поминале некои од нив да служат во новоизградениот хотел во градот а другите во куќата за разонода на И. Мали, јас сум се нашла во полето, близу до ќерамидницата, но кој ме довел таму и со каква цел останува да се разреши во некое друго време кога на вистината ќе ѝ тргне од рака да ја намота измрсената преѓа на настаните во чист здрав клопец.

Време на зреење. Време потребно за да дојде друго време.

Бидејќи сестрата Писи била непосредно до настанот и временски и просторно, нејзиното пишување може да се смета за поверодостојно од било кои други што за тоа чуле од друго место и во друго време.

Оти, виде отец Лаврентиј сѐ: виде некое друго време, друг век виде, и виде дека во подрумот на некаква чудна, студена библиотека, окован во пранги седи жив последниот македонски ректор, преблажен отец Климент, столчен, поразен; и виде дека сите негови книги се избришани, страниците празни, без букви, додека тој умира со корка леб и чаша вода а над него стојат некакви други луѓе, заговорници и измамници со подуени мешиња и сало на вратот и му се смеат оти словата одлетале во воздух, та ред не останал за него сочинет од други времиња; “Толку си бил важен”, му велат, „толку те сакал и те почитувал народот“. Margina #32-33 [1996] | okno.mk 125

Виде Филип Филиповски дека и отец Лаврентиј го видел тоа зло време, летајќи окован за својот кревет, како Филип што е заробеник на својот; виде Филип дека отец Лаврентиј виде сѐ и дека затоа сега трча кон манастирот крај Бело Езеро, да каже што видел, трча отец Лаврентиј и сѐ почесто паѓа по скржавите падини на испустена Македонија, и најнакрај, со првиот попладневен гром стигнува нестварен како виножито до брегот на Езерото.

Паѓа, паѓа отец Лаврентиј, тврда е земјата, топла пред летен дожд, и здивот е топол што ѝ го вдахнува тој.

Оној ден кога требаше да тргнам на мојот прв училишен час, стравот ме натера да ги измолам моите родители да ми дозволат да останам дома.

Нашиот татко ни се приближуваше единствено кога ни ги раскажуваше животите на Ное, Јаков и Мојсеј преточени во детски приказни и налик на бајка, а и понатаму ни остануваше далечен, постојано свесен, како што се свесни некои од луѓето кои направиле нешто многу подоцна од мигот кога требало тоа нешто да го сторат, за разликата помеѓу едно и друго време; нѐ гледаше нас, своите деца, кои бевме помали од децата на неговите деца од првиот брак, и можеби таа негова свесност беше најголемиот јаз меѓу нас и него, јаз кој нѐ тераше да го викаме „татко“ а не „тато“, „татко“ кое звучеше како – „господине“; не годините, не верата која тој ја имаше а која нам не ни ја даде, туку свесноста дека нешто направил предоцна и тоа предоцна е преголем јаз, беше она што му даваше форма на згрченост на секој негов гест, секој негов збор го правеше да звучи како предупредување, секоја негова топлина ја смрзнуваше уште пред да се упати кон нас.

Се помоли да доживее други времиња и се помоли да поминат овие чудни денови што сега ги живее, за во тие што доаѓаат да почне да го живее секој ден како што доаѓа, а оние денови што минале да ги доживее уште еднаш пишувајќи за нив.

Едно одделение од оние борци во англиска, или германска, или италијанска, или измешана од сите униформа, со шмајзери на градите, одело секогаш околу него, едно одделение партизани, штотуку слезени од шумата, по пустите голомразни улици на таа есен, кои во вечерите се исполнуваа со митинзите, баклјадите и демонстрациите, а во другото време оној се шетал низ тие улици и ретко кога излегувал без својата охрана, без тие добри, наивни борци, ослободители, со долги коси одзади, со реденици, оние што се фотографираа сосе шмајзери по црвоточните фотографски работилници, а нивните фотографии мрзнеа по излозите, избоени со мастилави бои, вплетени во некакви срца, или излепени на џепните огледалца, оние сѐ уште со крпени петокраки на капите, што имаа најразлични и најнеобични форми, оние со изрезбарените петокраки на кундаците и со толку решки во дрвото, колку непријатели секој од нив убил, едно одделение такви борци, поредени од сите негови страни, а тој во средината, натегнат и голем, плештест и црвен во вратот, широк и мирен во чекорот, со неколку пиштоли и слични тракатанци, додека луѓето наизлегувале на прозорците и тоа да го видат.

Астраганката ја остави дома, за некои други пригоди, за во друго време.

Рада се кршеше како ветка. Дали сето ова да го прекине и одложи за некое друго време.

„- Какво прашање“ рамнодушно одговори младиот Англичанец. „Мајка ми е убава, дотерана, цврста како челик. Што да ви кажам уште? Кога излегувам со неа, мислат дека сум ѝ помлад брат.“

Сега чиниш како да се стуткала во себе. Минувам под неа, ги кревам угоре очите и гледам.

Да зборуваме за нешто друго... Што правевте вчера во Скадар, кај отидовте со толкава љубопитност за да видите некакви турбини со своите очи?“ „Ништо“ рече инженерот. „Освен што фрлив поглед на некои сомнителни работи околу браната, сето друго време го минав барајќи една кула.

Беа други времиња кога работев на изградбата на Ајфеловата кула.

По толку месеци болест, дефинитивно ја одложија идејата за брак со грчкиот конзул за некои други времиња.

И тогаш го одложував пишувањето за некои други времиња, следејќи го од далеку митот на трагичната величина на Јасер Арафат.

Еве ме сега по четири години пред истиот кабинет на Сојузниот секретар, односно Министер за надворешни работи.

Како да немав време во тие мигови да го почувствувам тој мајкин повик, пренесен во мисијата на една друга мајка, во едно друго време.

Тоа можев и да го очекувам, речиси и не можеше да се замисли обновата на некогашната покана на претседателот Бен Али која ми беше упатена во друго време и во други околности.

Синовите и дијаболично се пресметуваа со својот татко со кого живееја речиси еден мал човечки живот, немоќни пред разулавената југословенска армија, која со изгубената политичка команда го започнуваше по некоја година смртоносниот братоубиствен марш...

Други времиња, други луѓе. Новиот Сојузен го променил некогашниот распоред на кабинетот. Не ја забележувам сликата на Тито...

Му завидував на смиреноста со која не можев никогаш да се здобијам, да го одржам спокојниот чекор, ритамот на минливоста, небаре презабрзан во некое друго време, да престигнам друго непознато време...

Се тешев со семожни аргументи кои припаѓаа на други времиња и контексти, но не може да се сметаат како дипломатски парадигми!

Но нѐ стасаа некои други времиња.

Татко цврсто веруваше дека ќе дојдат други времиња и луѓе, ослободени во толкувањето на минатото врз основа на митовите и легендите, ќе ја припитомат насилничката историја Времето брзо минуваше, а Татко и Камилски се чинеше дека сѐ повеќе се оддалечуваа од мисијата да го одредат местото на поимот курбан во листата на непожелните зборови.

Сепак тоа беше едно друго време.

Сепак си во право, да го оставиме овој разговор за други времиња, да се вратиме на османскотурските заемки, кои се употребуваат до денешни дни за означување разни солени и слатки јадења, како и пијалаци.

И кога во еден период Татко конечно согледа дека ќе мора да ја одложи за други времиња работата врз својот проект на животот, пишувањето на книгата Историјата на Балканот Балканот низ падовите на империите, реши да изврши нова значајна реформа во својата библиотека, да го промени распоредот на читањето на книгите, во потрага по нови идеи.

По оваа размисла за идеалистичкиот подвиг на Камилски и кога виде дека ништо не може да промени, освен да појде во Клиниката и да најде изговор за одложување на операцијата за други времиња, Сотир Пасакли со сосем друг тон му се обрати на својот некогашен професор, кога слегоа во холот на хотелот: Јас, почитуван професоре, имам, на крајот на краиштата, и разбирање за Вашата постапка.

Но тоа е стара прикаска, јас откако одлежав затвор, им се вратив на книгите, кои ми преостанаа и оттогаш не престанав да ја множам библиотеката со книги, можеби како реванш на судбината сега кај нас настапија други времиња, други обичаи, но судбината на книгата секогаш ќе остане неизвесна...

Тој беше обземен со синдромот да ја има книгата, секоја книга која го пленеше сакаше да ја види, да ја поседува, додека читањето го одложуваше за други времиња.

Турската кујна денес во светот останала позната по многубројните ориентални специјалитети и кулинарска вештина, оставајќи длабоки траги во готвењето кај балканските народи, но и во лексиката со богата турска кулинарска терминологија.

Бездруго, мој пријателе, анонимниот Балканец Фаик Коница, односно Европеецот Транк Спироберг, имал и други приврзаници на своите идеи покрај, се разбира, Гијом Аполинер и Реми де Гурмон? запраша Камилски, веќе внесен во проблематиката, но без да насети каде цели Татко со историјата на оваа полемика во едно далечно и друго време.

Реализирањето на проектот го остави за други времиња, но беше свесен дека до тоа нема да дојде никогаш.

Единствен доказ за спротивното е немуштиот протест во коските, инстинктивното чувство дека условите во кои се живее денес се неподносливи и дека во некое друго време мора да биле поинакви.

Да, се случуваше нешто слично барем по однос на она што е кажано во тие редови: „Минав три чудни денови: морето, плажата, патиштата, ми носеа сеќавања од други времиња.

Доаѓате од други времиња Сонувате девет круга За да ви се јави детето На вашето дете.

КОСТАДИН: (Седнува занесен, по него седнува и Божана). Како те пречекаа?

Сега е друго време! На работа, но тука, во родниот крај!

Тоа, впрочем, и му се слу­чило во младоста, кога морал да замине, кришум, кон Цариград и, притоа, да мине повеќе граници. Но сега беа други времиња.

Во другите времиња, кога Татко носеше дома книги за јагулите, па за јанича­рите, па за Првата светска војна, таа веќе имаше поинакво мислење за Татковите илузии.

Можеа да се видат неколкуте извиени букви, во чудесна, небаре калиграфска игра во нејзините писма, како минијатурни споменици на една недокрај возвратена љубов, постојано одложувана за некои други времиња коишто никогаш не стигнаа.

И се знаеше, кога доаѓаше, сите сакавме да ни ја меси питата тикуш, а во други времиња, и питата петаник.

За Татко, социјализмот беше голема, благородна идеја за социјална, праведна разврска на противречностите во животот на луѓето, во сите времиња, но тој стравуваше од злоупотребата на големите идеи на големите филосо­фи, во други времиња.

Кога не можеше да се крене или да се стави албанското знаме во окупираниот град, луѓето си ги чуваа, ги криеја, убаво ги криеја националните знамиња, за други времиња.

Но сега беа други времиња. Друга нафака, како што велеше Мајка.

Во други времиња, да беше жив Татко, ќе беше вистински празник за неговата душа, а и Мајка немаше да го крие своето љубопитство, својата возбуда. Но сега беа други времиња.

Дојдоа други времиња, други, туѓи знамиња се извишуваат над градот. Но никогаш вистинското!

Татко, мигум ги издвојуваше најважните предмети кои можеа да се решат во полза на загрозените клиенти, а преостанатите ги оставаше за други времиња.

Мини ја со чунот, ноќе, границата на Езерото, и ете си во другата земја. Ама сега се други времиња.

Мислеше и во другите времиња да си го промени името, ама сетики одложуваше.

А тогаш, границата помеѓу двете „братски земји“, кои ги поврзуваше мостот на сталинизмот, не беше вардена како во други времиња.

И само шушлакот шуми во тишината на зимата шушти легајќи по сувите лисја како да иде од некое друго време што повторно ќе попаѓа по тревата пресушена по виделото што се повлекува зад прозорците во топлината на пролетта.

Има нешто привлечно во него, дури пленувачко, но веќе навлегуваат звукови, имиња, некој друг кадар, некое друго време.

Пуштиле такви бради, што само колец може да ја оправи работата.

Сум бричел по тројца одеднаш. Сум бил познат по тоа. Други времиња беа.

Секој од нив ќе го остави екот од својот лет, звук што со ветриштата ќе го заобиколи светот и ќе им говори повторно во некои други времиња на синовите од синовите на нивните синови, заспани, а сепак вслушани кон немирното полноќно небо.

Бев збунет. Другите времиња беа нејзина опсесија.

Добро, бев упатен во тие потраги, но тие беа нејзин труд а јас можев да ја придружувам, и тоа само во фантазијата потајно, и негде скраја.

А јас дури сега се прашувам: на што помислуваш кога ми поставуваваш вакви прашања?

- Тие мислеа дека вградувањето на железни прачки ќе ме одврати од намерата да летам.

А потоа дообјасни: „Мислам, дали планираш нешто слично на онаа твоја замисла за преселбите во други времиња?“

- Кога зборувавме за онаа твоја идеја за другото време што не знам од која причина ја спомна и како моја , ги спомна и тие други нешта.

Катерина слегуваше спокојно и мирно. Скалите беа осветлени со факелите поредени покрај двата ѕида на кои се гледаа знаци што потсетуваа на оние во Египетските пирамиди.

Се плашев дека моите совети, што не беа ништо друго туку поигрувања на духот, можеле да потхрануваат кај неа такви чудни замисли? Не сум сигурен.

Отворено искажуваше сомневање дека господата во бели мантили ја искористиле грешката што ја сторила при обидот за премин во другото време за да вградат во нејзиното кревко тело железни прачки.

Се окарав уште кога го забележав слегувањето на Катерина по белите мермерни скали што веројатно водеа во некој друг свет, или во времето кое неколку месеци подоцна Загорка Пеперутката со голема сигурност го нарече друго време или така некако.

Зарем можела некои мои постапки да ги протолкува како подршка на идејата за другото време, за крилата, што ќе ѝ помогнат да го посети тој непознат свет што одамна беше нејзина опсесија?

Всушност ја следела само својата добра намера; сакала да му покаже на Пачев дека патот на другото време е сместен негде повисоко, а неа ја мачела токму таа тајна: да го пронајде тој пат.

Постојат, демократи, други времиња и обичаи има вистини кои не се кажуваат во дијалог на гозба и оргија, при муслини и мириси од етерични масла и прележани вина има вистини кои не се питки и питоми вистини сами од себе кои вреват вистини за преврат за народ, аристократи и пците веќе знаат и глувците осеќаат! __

Ми се гади од математика и нејзината немоќ да ја пресмета веројатноста да се родев на друго место во друго време, да не бев јас јас, да не ми се гадеше.

Ми се слуша некоја птица да пее во шумата и си мислам дека сум отишла во некој друг свет, во некое друго време.

И гласот на водата ми доаѓа испревртен, од некое друго време.

Таа се обидуваше да толкува некои актуелни настани преку читањето на книгите, макар што во нив се зборуваше за други времиња на Балканот...

Таа сигурно во својата меморија ја задржуваше повеста за времето на козите и прашањето за нејзината автентичност, но ја задржуваше и за други времиња, небаре да ферментира во нејзината свест и да ми ја изложи неочекувано во друга пригода и со сосем подруг контекст од очекуваниот.

И можеби некогаш таму, во некое друго време, раце ќе се подадат над нашите коски, ќе ги израмнат гробовите и врз нас мислите ќе полетаат високо до небото...

И кога велеше - белки ќе дојдат други времиња - јас во тие штури, навидум сиромашни зборови, гледам само бесконечно траење, а во бојата на гласот – триумф!

Се разбира, сега се други времиња, имаме сè и сешто, но да се фрла леб, сепак е грев.