ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

За напомена е тоа што Јакшиќ не беше член на синдикат и не знаеше за своите права (како и каде да ги побара) – но денес, по сите нешта кои му се случија, а му влеаја храброст и сила, тој искрено ја промовира индивидуалната и колективна борба како единствен начин на заштита и остварување на работничките права, како и човековите права воопшто.

Поразително беше сознанието дека македонските судии, дури и оние од повисоките судови, образовани во духот на правниот позитивизам, не ја следат ниту судската практика на Европскиот суд за човекови права при Советот на Европа (за овој горлив проблем види во заклучокот на крајот од книгата).

Работодавачот може да бара и надомест на штета која ја претрпел поради штрајкот кој не е организиран и спроведен во согласност со овој закон (чл. 242, ЗРО).

Исто така, во декември 2008, испраќа и известување до Хелсиншкиот комитет за човекови права; како и писмо до Агенцијата за вработување на РМ, со цел да ги информира тамошните служби за „валканите игри на директорката“.

2 При спроведувањето на оваа опсежна правна студија утврдени се неколку „пункта“ на противуставни одредби – и, подоцна, се поведени дваесет постапки пред Уставниот суд на РМ за разни закони од оваа сензитивна сфера на економско- социјалните човекови права.

Овие лица се должни, во вршењето на својата функција или должност, да постапуваат совесно, стручно, непристрасно, без дискриминација или повластување на кого било, со целосно почитување на човековите права и слободи и човековото достоинство и без никаков личен интерес (чл. 37, ЗСК).

Должност на претседателот на советот, односно судијата поединец е да се грижи предметот на спорот сестрано да се претресе, но постапката пора- ди тоа да не се одолжува – така што расправата, по можност, да се доврши на едно рочиште (чл. 297, ст.1-2 од ЗПП). 4.  А токму за темата недостапност на судскиот систем поради финансиски причини, во мај 2009, Асоцијацијата „Magna Carta“ и Клубот на оратори „Forum oratores“ – на Правниот факултет „Јусти- нијан Први“ при УКИМ – Скопје организираа стручна трибина на тема: Правда за сиромашните.

Незадоволна од ваквиот исход, правничката Зефиќ упатува неколку претставки до надлежните органи: до Министерот за правда, Управата за извршување санкции, до Народниот правобранител т.е. Омбудсманот (И. Мемети)5 и иницијатива до Уставниот суд на РМ за оценување на уставноста и законитоста на некои спорни членови од новиот Правилник за систематизација – која 75 подоцна беше отфрлена со образложение дека фамозниот Правилник, за чиј недостатоци свои забелешки имаше и надлежната УИС, „е само интерен акт – па оттука, бидејќи нема карактер на пропис, овој суд не е надлежен за негово оценување“!?

Избран или именуван функционер, службено лице и одговорно лице во јавно претпријатие, јавна установа и друго правно лице 98 што располага со државен капитал е должно вршењето на својата функција или должност да го подреди на начелата на законитост, ефикасност, доверба, независност, автономност, чесност и професионалност.

Со најновиот позитивен развој на настаните, Јакшиќ се надева дека сега ќе се повтори граѓанската постапка 11 и дека овој пат правичноста конечно ќе победи, а тој ќе биде во состојба да ги подмири долговите кон своите роднини и пријатели кои ги создаде овие години за да го спаси видот на едното око, а и да добие средства за да може да отиде на операција за, со помош на трансплантација на рожница, да го поврати видот на окото и како порано да биде нормално способна личност.

Врховниот суд на РМ е надлежен: 1) да решава во втор степен против одлуките на своите совети кога тоа е определено со закон; 2) да решава во трет и последен степен по жалбите против одлуките на апелационите судови; 3) да решава по вонредни правни лекови против правосилните одлуки 138 на судовите и одлуките на своите совети кога тоа е определено со закон; 4) да решава за судир на надлежност меѓу основните судови од подрачјето на различни апелациони судови, судир на надлежност меѓу апелациони судови, судир на надлежност меѓу Управниот суд и друг суд, судир на надлежност меѓу Вишиот управен суд и друг суд и да решава за пренесување на месна надлежност кај овие судови; 5) да одлучува по барање на странките и другите учесници во постапката за повреда на правото на судење во разумен рок, во постапка утврдена со закон пред судовите во РМ, во согласност со правилата и принципите утврдени со Европската конвенција за човекови права и тргнувајќи од судската пракса на ЕСЧП; и 6) да врши други работи определени со закон (чл. 35, ЗСуд).

Сепак, тој лично се обрати до новоизбраниот претседател на Уставниот суд на РМ (Б. Наумовски, кој порано ја извршуваше функцијата Народен правобранител т.е. Омбудсман) – а кој беше запознаен со проблемот.

Седиштето на Врховниот суд е во Скопје (чл. 26, ЗСуд).

Оваа одлука веднаш е оспорена, и важно е да се нагласи дека за неа во моментов се води спор против Република Македонија пред Европскиот суд за човекови права, при Советот на Европа во Стразбур!5 Откако штрајкот беше и судски забранет, работниците мораше да се вратат на работа.

Повеќе за малициозното ограничување на ова уставно право на работниците, но и за успешните приказни од штрајкувачките искуства во РМ види ја студијата Штрајк – искуства и состојби [уредник: Здравко Савески]; ДСП „Ленка“; Скопје, 2011. 4.  Работодавачот, почнувајќи со исплатата на платите за јануари 2009, утврденото право на нето-плата за декември 2008-та го зголе- мува за износот на: пресметаниот данок од плата, задолжителните социјални придонеси, согласно со пропишаните законски стапки и за износот на трошоците поврзани со работа по основа на исхрана за време на работа и превоз до и од работа, пресметани согласно со закон, колективен договор и договор за вработување (нов т.е. изменет чл.3, ст.1 од ЗИП). 97 5.  Европскиот суд за човекови права е постојан суд основан од страна на државите – договорни страни на Европска конвенција за заштита на човековите права и основните слободи [оваа Конвенција нашата земја ја има ратификувано во 1997-та].

Освен обраќањето до него, Љ. Н. се обрати и кај 168 други релевантни институции и невладини организации, меѓу кои и Хелсиншкиот комитет за човекови права – каде што само беше сослушан, но никој од нив не превзема ништо конкретно за да му помогне во овој случај.

Не знам точно колку, но спрема правилата на играта доволно за основање форум за човекови права што меѓународно би бил признат.

Неговата понуда ја сфаќам како крајна репресија, како посегнување по елементарно човеково право, но не смеам ни да гугнам.

Комитетите за заштита на човековите права се на заслужена релаксација.

Доколку навистина интенцијата на предлагачот е унапредување и зајакнување на заштитата на човековите права и слободи, тогаш требаше да бидат прифатени сугестиите на експертите и стручната јавност кои сугерираа таксативното набројување да биде заменето со една општа формулација која би ги опфатила сите права и слободи гарантирани со Уставот, како и оние гарантирани со Европската конвенција за човекови права и останатите меѓународни конвенции кои ги штитат правата на човекот ратификувани во согласност во Уставот, со што со ваквата формулација би дошло до хармонизација со чл. 8 ст. 1 и ст. 8,147 и чл. 118148 од Уставот на РМ и целосно би се применил супсидијарниот принцип во процесот на заштита на загарантираните права и слободи, со што би се следела успешната примена на уставните тужби во земјите од поранешна СФРЈ како Словенија и Хрватска или пак Германија, чиј модел го следеа најголемиот дел на европски земји при имплементирањето на овој позитивно-процесен инструмент.

Во случајот Д.Х. и др. против Чешка, Апликација бр. 57325/00, 13/11/07, пара. 189, Европскиот суд за човекови права нотира: „...доколку жалителот кој тврди дека постои дискриминација направи основана претпоставка дека влијанието на некоја мерка или практика е дискриминаторска, товарот на докажување преминува на државата, која мора да докаже дека таквиот третман не е дискриминаторски (...).

3) има стекнати 240 кредити според ЕКТС или VII/1 степен на образование од областа на човековите права или општествените науки; 4) има минимум пет години работно искуство;

Во периодот од 2010 до 2014 најпрво дојде до дефинирање на статусот на вработените во јавните претпријатија врз основа на работата 101 Согласно чл. 36 ст. 1 од Законот за судовите: „Странката која смета дека надлежниот суд го повредил правото на судење во разумен рок, има право да поднесе барање за заштита на правото на судење во разумен рок до непосредно повисокиот суд“, додека пак според чл. 6 ст. 1 од Европската конвенција за човекови права: „Секој, при определување на неговите граѓанските права и обврски или кога е кривично гонет, има право на правично и јавно судење во разумен рок, пред независен и непристрасен трибунал основан со закон“. 102 Закон за јавните претпријатија, Сл.весник на РМ, 38/96. 103 Закони за изменување и дополнување на Законот за јавните претпријатија, Сл.весник на РМ – 97/10, 06/12, 119/13, 41/14 и 138/14. 107 која тие ја вршат, па така за јавен службеник се смета вработен во јавното претпријатие кој врши работи од јавен интерес согласно со закон и за нив се применуваат одредбите од овој закон, посебниот закон од соодветната област и Законот за јавните службеници,104 додека пак вработените кои вршат помошни и технички работи немаат статус на јавни службеници и во однос на нивните права, обврски и одговорности од работен однос се применуваат одредбите од Законот за работни односи (чл. 1 и 2 од ЗИДЗЈП/12).

Условите се проширени после оваа измена и дополнување, за разлика од регулирањето на ова пред измената, кога за доволен услов се сметаше членот да е државјанин на Република Македонија и да има високо образование и искуство од областа на човековите права и општествените науки. 83 Закон за изменување на Законот за спречување и заштита од дискриминација, Сл. весник на РМ бр. 44/2014.

Закон за служба во Армијата на Република Македонија, Сл. весник на РМ, 36/10, 23/11, 47/11, 148/11, 55/12 и 29/14. 132 НАЦРТ УСТАВНИ АМАНДМАНИ НА УРМ АМАНДМАН XXXIX – УСТАВНА ТУЖБА Со воведувањето на уставната тужба Република Македонија влегува во редот на најголемиот број европски земји кои го инкорпорирале овој правен институт со кој се прави значајно проширување на надлежноста на Уставниот суд на РМ, пред се од аспект на зајакнувањето на човековите права и слободи дефинирани во Уставот.

Беа дошле до заклучок дека на светот му е потребен нов или подновен светски поредок, што од една страна ќе ги заштити човековите права и човековата околина, а од друга страна ќе ги спречи господарите на парите, монетарната стварност да ја претворат во катастрофална виртуелност.

Мачнината ја засилуваше овој силен удар да се наруши хармонијата на универзалното верување, на вечното човеково право на верување во недофатната минливост.

Ти и твоите папагалски повторувања на албанските топоними што ти ги рецитираат твоите пријатели, ’борците за човекови права‘!

Не знам кој ме вовлече во таа игра; беше ли тоа Нинослав, беше ли тоа Круме Волнаровски, беше ли тоа разработен план или само игра на случајот?

Тие не можеа да ја разберат и да ја прифатат мојата борба за човековите права.

Ме сместуваа во сферата на граѓанскиот сектор и велеа дека таквата активност се коси со работата во нашата професија.

Влегов во мрежата за работа на црно со жените од Прифатниот центар за странци, а тоа беше спротивно на мојата борба за човековите права. Тоа ме уби.

Ме сместуваа во сферата на граѓанскиот сектор и велеа дека таквата активност се коси со работата во нашата професија.

Тие не можеа да ја разберат и да ја прифатат мојата борба за човековите права.

Но борбата за човековите права и за легализација на проституцијата беше само дел од моите активности. Во тоа беше проблемот.

Дали бројните прилози околу легализацијата на тешки дроги што годинава се најдоа по многуте светски и домашни часописи, значат вовед во радикални промени во третирањето на човековите права и слободи, или нешто сосем друго?

Појавата на новите дроги кои немаат решен легален статус создаде вистински хаос во општествениот третман на проблемот со дрогите.

ДРОГА Umberto Boccioni - States of Mind Those Who Stay

Дали повикување на човековите права и слободното општество значат вистинска грижа за овие важни прашања или само алиби за добро обмислена манипулација?

Но, истовремено сметаме дека и работничките права се важен сегмент од корпусот на човекови права, сегмент без кој целината е нецелосна.

Статусот на човековите права во Република Македонија, 20 години од почетокот на транзицијата, сѐ уште е незадоволителен, сѐ уште нѐ прави „млада“, „недоразвиена“ демократија.

Клучен елемент на промената на општествено-политичкиот систем беше и преминот од партиска диктатура во (претставничка) демократија, во која ќе се почитуваат човековите права.

И работничките права се човекови права!

5.  Интересно е да напоменеме дека РМ веќе има изгубено неколку работни спорови пред Европскиот суд за човекови права во Стразбур, и тоа токму поради повреда на начелото на „судење во разумен рок“ гарантирано во чл. 6 од ЕКЧП – пр. Нешевски vs. РМ (Жалба бр. 14438/03, Пресуда од 24.IV.2008); Ѓозев vs. РМ (Жалба бр. 14260/03, Пресуда од 19.VI.2008); Димитриева vs. РМ (Жалба бр. 16328/03, Пресуда од 6.XI.2008); Димитриевски vs. РМ (Жалба бр. 26602/02, Пресуда од 18.XII.2008) и др.

Уште пообемна е неговата општествена дејност: бил секретар на Друштвото на писателите, секретар и претседател на Македонскиот ПЕН центар (сега почесен потпретседателот), основач и претседател на Граѓанскиот комитет за македонско-грчки дијалог и разбирање, основач и претседател на Хелсиншкиот комитет за човекови права на Република Македонија (сега почесен претседател), член на бордот на Транспарентност Македонија, член на писателите при Универзитетот во Ајова, САД, главен уредник на издавачкото друштво „Стерна“.

Токму затоа суверената моќ е апсолутна на границата, а патниците поседуваат „само основни човекови права загарантирани со меѓународните конвенции и драматично ограничени национално изведени права“.29 29 Ibid., p. 38. 29 3.2.

Види Fran Ilich, „Delete the Border!“, in The Politics of Information: The Electronic Mediation of Social Change, ed. M. Bousquet and K. Wills, 45-54. Minnesota: Alt-X Press, 2004. http://www.altx. com/ebooks/infopol.html

51 Идејата за Borderhack дојде од “Kein Mensch ist Illegal” (производ на „Документа Х“ од 1997 година), фестивал на германско-полската граница каде што киберуметници, музичари и активисти за човековите права организираа маршеви, разговори, концерти и работилници во знак на протест против третманот на илегалните имигранти.