јавен (прид.) - простор (имн.)

“ Во друга прилика би го прашала сака ли да одат на биоскоп, но сега јавните простори и локали треба да се избегнуваат.  „...
„Светилка за Ханука“ од Томислав Османли (2008)
Но, бидејќи е исто така по дефиниција и простор на исклучување, ова претставување (и правото на него) треба постојано да биде повторно докажувано.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Повторно освојување на 127 Otis A. Pease, “Untitled”, review of Outdoor Advertising: History and Regulation, by John W. Houck, The Business History Review, Winter 1969, 584 128 Terry T. Johnson, “Metromedia, Inc. v. City of San Diego: Con- stitutionality of Billboard Regulation,” California Law Review 69 (1981): 1027-1028 129 John J. Costonis, “Law and Aesthetics: A Critique and a Reformu- lation of the Dilemmas,” Michigan Law Review 80 (1982): 420, f. 231. 105 симболичкиот јавен простор: уметнички интервенции Во форма на графити, политички пораки, билборди, протести и демонстрации, преку инсталации, видео, герилски театар, па сè до мурали, скулптури и многу други форми, субверзивните уметнички интервенции во јавниот простор се обидуваат да го трансформираат секојдневното урбано искуство преку пренапишување на телото на градот со пораки поинакви од оние кои произлегуваат од центрите на моќта, капиталот и привилегиите.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Сепак, барем во еден значаен аспект нашиот современ концепт за јавниот простор е значително различен од оној на античките polis и agora.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Ова исто така може да резултира со нов систем на асоцијации надвор од подрачјето на веќе воспоставените, канонизирани форми“.143 Според Димитријевиќ, уметникот е првенствено некој кој дејствува во јавен простор.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Создавањето на простори на ред, одмор и спектакл во кои секоја интеракција е внимателно испланирана, ја исклучува можноста за непосредна општествена интеракција којашто е толку битна за демократијата и води кон поголема контрола над производството и користењето на јавниот простор.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Кога комерцијалните интереси ќе стекнат преголемо влијание над јавниот простор, конечниот резултат е уништување на чувството на споделена сопственост на тој простор (дека тој им припаѓа на сите граѓани) и ерозија на граѓанскиот идентитет.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Наместо политички простор обележан со непосредувана интеракција и отсуство на принуда од страна на моќните институции, имаме простор за рекреација и забава, наменет за користење од страна на соодветна јавност, простор што е испланиран, уреден и безбеден.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Домаќинството станува одвоено од политичката држава од страна на „општеството“ како сфера на социјална интеракција.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Како може уметноста да влијае и биде под влијание на процесот на демократијата?
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
82 Neil Smith and Setha Low, “‘Introduction: The imperative of public space” in The Politics of Public Space, ed. Setha Low and Neil Smith (New York: Routledge, 2006), 5. 73
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Тука ќе се фокусирам на неколку примери на нивните стратегии, односно герилската семиотика на културното попречување (практиката на радикално менување на рекламните пораки на веќе постоечки билборди), како и интервенциите во јавниот простор што го сочинуваат јадрото на уметничката практика на автори како Брацо Димитријевиќ, Оливер Реслер и Кшиштоф Водичко. 5.1.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
овие станбени области со ограничен пристап и класната, расната и културната исклучивост која тие ја носат со себе претставуваат директна закана за „поопштите идеи на граѓанска заедница, комшиска поврзаност и заемна поддршка“.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Јавниот простор обично се дефинира како место (или простор) создаден и одржуван од јавен орган и достапен за сите граѓани за нивна употреба и уживање.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
“Borders, Exiles, Diasporas.” Review of Borders, Exiles, Diasporas, edited by Elazar Barkan and Marie- Denise Shelton. Journal of World History 12.1, 2001, 248-252. Zanini, Pjero. Značenja granice: prirodna, istorijska i duhovna određenja. Beograd: Clio, 2002. 66 Zinggl, Wolfgang, ed. WochenKlausur: Sociopolitical activism in art. Wien: SpringerWienNewYork, 2001. Zureik, Elia, and Mark. B. Salter, ed. Global Surveillance and Policing: Borders, Security, Identity. Cullompton: Willan, 2005. 67 ЈАВЕН ПРОСТОР – ЕРОЗИЈА И ОСЛОБОДУВАЊЕ Опстанокот и опсегот на јавниот простор е политичко прашање [...] тоа е прашање кое се наоѓа во средиштето на демократијата.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Јавниот простор и јавниот живот во градот се „или комодифицирани, банкротирани, или воопшто не постојат“117, што има штетни ефекти врз демократијата и слободата. 117 Margaret Crawford, “Contesting the Public Realm,” Journal of Architectural Education 49 (1995): 5. 100
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Примерите вклучуваат пролиферација на надворешното рекламирање кое го уништува изгледот на природните и историските урбани пејсажи, комерцијални настани кои го ограничуваат пристапот до парковите и плоштадите, дизајнот на малопродажните киосци и излози во и околу јавните простори кои не го почитуваат локалниот контекст (со тоа праќајќи сигнал дека тој веќе не ја претставува локалната заедница).
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Од друга страна, Хабермас јавната сфера не ја гледа агонистички како простор за конкуренција/натпревар меѓу политичката елита; Хабермас има подемократско гледање на јавноста како сфера каде што оние врз кои влијае државната политика може да придонесат за нејзино формулирање, преку „слободен и неограничен дијалог меѓу разумни поединци“.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Мојата искрена благодарност до Марија Тодорова заради нејзината помош во преводот на моите текстови од англиски на македонски јазик, како и за постојаната поддршка и поттик. 129 ИНДЕКС Адорно, Теодор 80, 85 Акончи, Вито 67, 118 активизам 51, 75, 107, 108, 118 Андерсон, Малколм 16, 20 апатридија 33-37 Арент, Хана 76, 79, 95-98 аутсајдер 9, 14, 57-58 Бауд, Михиел и Вилем ван Шендел 12, 22, 23, 55, 57 Бауман, Зигмунт 40 Бенхабиб, Сејла 97-98 Берлински ѕид 21 билборди 102-111, 117 регулација на, 103-104 Бонито Олива, Акиле 111 Бордерхак 50-52 Бродел, Фернан 9 Валерштајн, Имануел 24 весници 71, 81, 103 Водичко, Кшиштоф 113-116 Вохенклаузур 52-53 130 Гиденс, Ентони 38 глобализација 38-40, 45-47, 49 дефиниции 38-39 граници дефиниции 11-13 функции 14 и идентитетот 24 Грос, Елизабет 10, 25-26, 57-58 Гупта и Фергусон 60 détournement 106 Димитријевиќ, Брацо 110-113 Донан, Хестингс и Томас Вилсон 21, 61 Еко, Умберто 59 зонирање 44, 103 Жижек, Славој 107 Илич, Фран 50-52 Иригаре, Лис 26 јавен простор дефиниција 70 функции 72-73 јавна уметност 113, 115, 118, 119 Келнер, Даглас 81, 90, 92 131 Клајн, Наоми 69, 102, 106, 107, 117 Коен, Едвард 39 Кон, Маргарет 76 Кристоф, Ладис 13 културно попречување 105-109 Леви, Примо 29 Лефевр, Анри 75 Лефор, Клод 67 Маркс, Карл 91 Маркс, Гери 16, 19, 40, 43 Мекартур, Даглас 33 Мичел, Дон 73, 74, 78 Муф, Шантал 94-95 надзор 19, 22, 40-45, 68, 76-78 надидентификација 107 Негри, Антонио 43-44 Омае, Кеничи 39 Пелерин, Хелен 16, 25, 30, 32, 45 Прескот, Џ.Р.В.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Против еднонасочниот проток на комерцијални информации, како антипод на суштината на јавниот простор како место за дебата и рационален консензус, културните попречувачи меѓу кои се Billboard Liberation Front, Guerrilla Girls и бројни други уметници, обединети околу списанието „Adbusters“, ја користат субверзивната моќ на ситуационистичкиот détournement, „повторната употреба на веќе постоечки уметнички елементи во нов спој“132.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Јавната сфера се смета за универзален и апстрактен простор на демократијата којшто оттаму е во голема мерка нематеријален.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
123 Приватизирајќи го јавниот простор, градските власти ги привилегираат правата на сопствениците на приватна сопственост на сметка на традиционалните граѓански права на слобода на говорот и слобода на здружување.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Од најраното значење на поимот кое датира од античка Грција, јавниот простор речиси секогаш е урбан простор.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Ова поглавје ќе се фокусира на нивната дијагноза на причините за губењето на јавниот простор и последиците од истото врз демократијата, преку 80 проучување на нивните модели на јавната сфера: моделот на „дискурзивен јавен простор“ на Хабермас и „агонистичкиот“ концепт на јавниот простор на Арент.90 3. 1.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Сегментација на 118 Joe Goss, “The ‘Magic of the Mall’: An Analysis of Form, Function, and Meaning in the Contemporary Retail Built Environment,” Annals of the Association of American Geographers 83 (1993):18. 119 Naomi Klein, No Logo (London: Flamingo, 2000), 194. 101 пазарот станува „водечки принцип на оваа мешавина од комерцијална и граѓанската активност“.120 Како резултат на тоа, клупите сѐ повеќе се отстрануваат од улиците во големите градски центри, не само за бездомните лица да ме ги користат како место за спиење, туку и за да се спречи одмор без потрошувачка.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Резултатот е глобализирана архитектура од модни продавници и синџири за брза храна, мултиплекс кина и цели улици претворени во трговски центри; заедници затворени и оградени како тврдини; и семиотичко загадување од сеприсутните реклами.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Јавниот простор е простор каде поединците ги гледаат и се видени од другите додека се занимаваат со јавните работи и затоа е неопходен предуслов за „јавна слобода“ (Хана Арент).
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Со нејзината теорија за „растот на социјалното“ и намалувањето на јавниот простор во модерноста, претставена во „Човечката состојба“, Арент застапува нагласено антимодернистички став: модерноста доведува до губење на јавниот простор преку остра поделба на современите општества на тесно политичка сфера од една страна, и економскиот пазар и семејството од друга.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
„Јавно полагајќи право на просторот, создавајќи јавни простори, општествените групи и самите стануваат јавни“ 86 , нагласува Мичел, тврдејќи дека јавниот 86 Don Mitchell, The Right to the City: Social Justice and the Fight for Public Space (New York: Guilford Press, 2003), 129. 75 простор секогаш треба да се посматра во тесна врска со движењата за социјална правда.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Од друга страна, јавниот простор е нагласено материјален, тој е стварна локација, место „тлото врз кое и од кое тече стварна политичка акција“.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Трансформирајќи го визуелното искуство во „плиток случај на редундантност“125, узурпацијата на јавниот простор од страна на рекламите се претвора во визуелно загадување и заситеност, вишок на „визуелна бучава“ што попречува каква било значајна комуникација. 126
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Јавната сфера се состои од два главни дела: органите за информирање и политичка дебата (весниците, списанијата, памфлетите); и институциите за политичка дискусија (парламентите, политичките клубови, литературните салони, кафеаните, салите за состаноци и другите јавни простори каде луѓето се собираат за да дискутираат за јавните работи и да се организираат против арбитрарната и опресивна државна моќ.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Денешниот јавен простор сè повеќе станува псевдо-јавен, повеќе заинтересиран и 78 загрижен за безбедноста одошто за можностите за јавна интеракција и служи повеќе како место за забава и потрошувачка отколку како политичка арена.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Јавните простори често започнуваат како претставувања на простор (плоштадот, паркот се материјализирани проекции на просторните визии на просторните планери, научници и социјални инженери), но преку нивното користење луѓето ги апроприраат, општествено ги произведуваат во простор за претставување (т.е. 87 Henri Lefebvre, The Production of Space (Oxford: Blackwell, 1991), 39. 76 симболички простори директно искусени преку слики и симболи).
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Ова наоѓа одраз и во нивните модели на јавниот простор.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Купувајќи си место во јавните простори, комерцијални интереси се закануваат да го сведат производството на значење во јавната арена на едностран проток на информации, трансформирајќи ги граѓаните во пасивни примачи.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Јавните простори се простори на интеракција и средба (на улица, на плоштад, во парк) како и места на размена и комуникација.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Имено, денешните теоретски согледувања за јавниот простор обично го дефинираат во опозиција на приватниот простор, и како таков тој е историски производ на развојот на модерното капиталистичко општество (промените во индустрискиот процес кои довеле до трансфигурација на односите помеѓу „домот“ и 71 „работата“)79.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Разбирајќи дека јавниот простор е семантичка структура којашто произведува, содржи и одразува идеолошки конструкции, Димитријевиќ има за цел урбаните жители да воспостават нови односи со нивното опкружување, и 142 Braco Dimitrijevic, Interview with Jean-Hubert Martin (2005) цитирано во Braco Dimitrijevic.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Освен тоа, јавната интеракција станува внимателно испланирана, посредувана и комодифицирана.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Растот на оваа 97 сфера за Арент означува пропаст на јавниот простор на политиката и негово дегенерирање во „псевдопростор на интеракција, во којшто поединците веќе не ’делуваат’ туку само ’се однесуваат’ како економски производители, потрошувачи, и урбани жители“.115 Меѓутоа, мора да се напомне дека Арентовиот приказ на агонистичкиот политички простор на грчкиот polis е крајно идеализиран, исто како и Хабермасовиот профил на буржоаската јавна сфера.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Во својата професионална кариера како дигитален уметник, Попоски има реализирано над 30 изложби во САД, Германија, Франција, Италија, Австрија, Словенија, Македонија, Косово, Бугарија, Турција, Полска и Порторико.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Како простор за претставување, јавниот простор има клучно значење.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Сметам дека испитувањето на демократијата и јавниот простор е проект што треба да продолжи. [...]Јавниот простор е местото каде што често ја истражуваме или применуваме демократија“.148 148 Patricia C. Phillips, “Creating Democracy: A Dialogue with Krzysz- tof Wodiczko,” Art Journal - Vol. 62, No. 4 (Winter 2003): 33. 117 6.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
83 Оваа дијалектика на пристап и исклучување, закон и обичаи, моќ и протест е една од дефинирачките карактеристики на јавниот простор.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Наместо консензус, Муф се залага за радикално демократскиот модел на „агонистички плурализам“, каде што сите антагонизми може да се изразат, а улогата на односите на моќ во општеството е препознаена, заедно со секогаш присутната можност за антагонизам. 3.2.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Денес, пак, јавниот простор се дефинира во дијалектички однос со капиталистичкиот приватен простор („затворениот“ простор на домашниот и личен живот, наспроти „отворените“ простори на трудот, политиката и медиумите).
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Како резултат, современиот урбан јавен простор – заснован врз премисите на ред, надзор, контрола и профитабилна употреба – е хибрид од намалено политичко претставување и зголемен комерцијален интерес.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Приватизацијата на јавниот простор и сеприсутноста на рекламите го трансформираат градот во еден голем трговски центар: шопингот стана „доминантен модус на современиот јавен живот“118.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
На тој начин, уметноста и активистичката сцена почнуваат да се преклопуваат, создавајќи „нова арена на политичка артикулација“.138 137 Michel de Certeau, The Practice of Everyday Life (Berkeley: Univer- sity of California Press, 1992), цитирано во Battling Big Business: countering greenwash, infiltration and other forms of corporate bullying, ed. Eveline Lubbers, (Melbourne: Scribe Publications, 2003), 169-170. 138 autonome a.f.r.i.k.a. gruppe, “Communication Guerrillas: Us- ing the Language of Power” in Battling Big Business: countering 109 5.2.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Токму трансформацијата на овие концепти на границите лежи во средиштето на интересот на Попоски.“
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Наместо тоа, тие се прегазени од државна конрола (преку надзор и закони кои го ограничуваат пристапот) како и од трговијата и конзумеризмот.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Заклучок Како еден од основните инструменти за пот­ тикнување (или уште подобро, принудување) на пот­ рошувачката до претходно невидени размери, билбордите (и надворешното рекламирање воопшто) значително го имаат изменето поимот но и искуството на јавниот простор.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Јавниот простор постојано се произведува преку „дијалектика на вклученост и исклученост, ред и неред, рационалност и нерационалност, насилство и мирно несогласување“.84 Иако јавниот простор генерално се смета како помалку или повеќе отворен за јавно учество, тој не е ослободен од регулација.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Ова има свој одраз во многуте современи теоретски размислувања за јавниот простор, каде градовите остануваат во фокусот на анализата.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Важноста на јавниот простор во демократските општества Овој процес на дегенерација на јавниот простор, од сфера на политичка интеракција и комуникација на слободни поединци во денешниот свет на масовна културна потрошувачка и администрација од страна на корпорациите, внимателно го проследува Јирген Хабермас во своето прво клучно дело, „Структурна трансформација на јавната сфера“.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Јавните простори сѐ повеќе стануваат затворени за сите кои не се дел од пожелната јавност: „мермерната, стаклената и челичната естетика на трговските центри, музеите, банките и парламентите е толку застрашувачка што никому ни на сон не би му текнало да седне на нивните скалила за да се одмори или за да свири гитара.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
- Вито Акончи, „Јавен простор во приватно време“ 68 1.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Оттаму, јавните простори не се нужно дефинирани во топографска или институционална смисла, туку како „места на моќта, на заедничка акција координирана преку говор и убедување“.116 116 Ibid., p. 78. 99 4.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Волфганг Суцл „Попоски на извонреден начин го истражува прашањето на ерозијата на некорпоративниот простор, односно она што тој го нарекува узурпација на некогашниот јавен простор од страна на приватниот капитал.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Како арена на политичка дебата и учество, јавната сфера е фундаментална за демократското владеење.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Правејќи го тоа, политички ангажираната јавна уметност доаѓа блиску до остварувањето на идеалот на јавниот простор – како арена каде што граѓаните се среќаваат за да соочат спротивени вредности и очекувања преку јавно промислување и дискурс.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Токму јавните простори се местата каде што политичките движења стануваат видливи – ~ се претставуваат на пошироката јавност не само за да привлечат следбеници туку и за да добијат видливост бидејќи само станувајќи видливи тие имаат шанса да бидат сметани за легитимни членови на општеството.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
82 Карактеристиките на јавниот простор може да се сумираат на следниот начин: - се дефинира преку процес на исклучување (според раса, род, класа, сексуалност, возраст, попреченост) - структуиран е и ограничен со закон (и сѐ понагласено се регулира и е под полициска контрола) - претставува подрачје за политичко делување (место на протест на работниците, за правата на жените, сексуалните слободи, расната еднаквост) - служи како церемонијална сцена за државата да ја покажува својата моќ - служи како место за собирање, простор за социјализација.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Со силно разбирање на јавниот контекст, неговото впишување на алтернативни семиотички содржини во градот преку интервенции во јавниот простор воспоставува нов тип на однос помеѓу урбаната топографија и јавната уметност. 5.4.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Истовремено, сè 69 поголемата „ерозија на некорпоративниот простор“78 само го потенцира фактот дека овој важен инфраструктурен елемент на демократијата не е нешто вечно, туку претставува право кое треба постојано да се бара и преговара.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Наместо јавен простор каде луѓето слободно стапуваат во интеракција, без принуда од страна на државните институции – продуктивен, постојано пресоздаван, демократски јавен простор – имаме простор за рекреација и забава каде пристапот е ограничен и отворен само за соодветни припадници на јавноста: „контролирано и уредено засолниште каде јавноста што пристојно се однесува може да го искуси спектаклот на градот“89.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
“Feminist Spaces.” Review of Architecture from the outside: essays on virtual and real space, by Elizabeth Grosz. Hypatia - Volume 19, Number 3, Sum- mer 2004, 209-216. UNHCR/IPU. Nationality and Statelessness: A Handbook for Parliamentarians. Handbook for parliamentarians no. 11-2005. Wilson, Rob.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Спротивно на тоа, домашната и приватната сфера, oikos, е ограниченa на оние кои не се мажи, не се сопственици на имот и не се Грци.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Накусо, тактиката е уметност на слабите.“
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Според Врховниот Суд на САД (Лојд корп против Танер, 1972), правото на слободен говор се протега само на активности на јавна а не приватна сопственост.88 Затоа, постојаниот притисок да се ограничи/намали јавниот простор воден од барањата за безбедност и комерцијалните интереси има крајно сериозни политички импликации, бидејќи директно ги поткопува можностите за слобода на говорот.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Заснован врз традицијата на „републиканска доблест“ или „граѓанска доблест“, Арентовиот модел на агонистички јавен простор е длабоко вкоренет во доменот на политичкото, додека Хабермасовата јавна сфера е многу поширок концепт.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Маркетиншкото преоптоварување предизвикано од овој „бараж од комерцијални звучни ефекти“150 во голема мерка ги намалува позначајните можности за слобода на говорот, со штетни последици за демократијата бидејќи, како што нагласува Петер Слотердајк, „онаму каде што не постои место за противтежна моќ, таму владее страв, ограничување и ропско посматрање“.151
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Како места за јавна употреба и простори кои се споделени од сите граѓани, јавните простори се основен извор на локалниот идентитет.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
„Вешто преработениот билборд... го упатува гледачот да размисли за првичната корпоративна стратегија“131, посочува член на бендот Negativland од Сан Франциско, кој прв го измисли изразот „културно попречување“ во 1984 година.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Темелното проучување од страна на просветлената и граѓански настроена јавност вклучена 93 Simone Chambers, “The Politics of Critical Theory” in The Cambridge Companion to Critical Theory, ed. Fred Rush (Cambridge: Cambridge University Press, 2004), 230. 83 во јавна критичка дебата станува тест за рационалноста и правото: „Бидејќи критичката јавна дебата на приватните лица уверливо тврдеше дека е во природата на непринудното истражување за она што е истовремено точно и правично, легислативата којшто можеше да се повика на јавното мислење затоа не можеше експлицитно да се смета за доминација“.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Тука е потребно да се нагласи една клучна разлика меѓу овие два поврзани термини.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Како извор на легитимитет за различните општествени групи, тој секогаш е истовремено и место и извор на конфликт.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Сликата за јавноста создадена од овој псевдо- јавен простор е јавност што е пасивна и рецептивна, каде потенцијално опасната општествена хетерогеност на мноштвото е хомогенизирана.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Затоа во нејзината критика на Арент, 115 Seyla Benhabib, “Models of Public Space: Hannah Arendt, the Liberal Tradition, and Jürgen Habermas” in Habermas and the Public Sphere, ed. Craig Calhoun (Cambridge: MIT, 1996), 75. 98 Сејла Бенхабиб на овој анти-демократски, елитистички и конкурентен модел на „агонистички“ јавен простор му го спротивставува моделот на „асоцијативен“ простор од Арентовата претходна студија за тоталитарната идеологија, „Потеклото на тоталитаризмот“ (1951).
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Светот дефиниран само преку приватната сопственост неопходно исклучува какво било постоење на јавна сфера која би била инклузивна и широко репрезентативна на разноликоста на различните јавности.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Ефектите од културното попречување се двојни: тоа привлекува критичко внимание кон оригиналната порака, истовремено отворајќи простор за нови и алтернативни значења.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Новите економски практики на реапроприрање и преструктуирање на јавниот простор, заедно со 149 Benjamin H.D. Buchloch, “From Detail to Fragment: Décollage Affichiste,” October - Vol. 56 (Spring 1991): 100. 150 Naomi Klein, No Logo (London: Flamingo, 2000), 196. 151 Peter Sloterdijk, “Atmospheric Politics” in Making Things Public: Atmospheres of Democracy, ed. Bruno Latour and Peter Weibel (Cambridge, Mass.: MIT Press, 2005), 951. 118 отсуството на вистински јавна сфера дефинирано преку критички дијалог, ја зголемуваат нужноста и итноста за алтернативни дискурси на официјалниот во којшто доминира рекламирањето.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Јавниот простор и јавното себство: Арент за јавната слобода „Агонистичкиот“ модел на јавниот простор се наоѓа во самиот центар и на политичката теорија на Хана Арент.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Во одбрана на забраната на билбордите во Сан Диего, судот заклучи дека „загадувањето не е ограничено само на воздухот што го дишеме и водата што ја пиеме; тоа може подеднакво да го навредува и окото и увото“129. 5.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Регулирање на билбордите
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
113 преку тоа да постигнат ни помалку ни повеќе туку еден поинаков начин на размислување и делување: „Доколку човек се соочи со нови содржини во рамките на старите форми на презентација, и доколку постои можност тој да ги разбере, може да се претпостави дека во иднина тој ќе почне да се сомнева во исклучивоста на еднонасочните информации.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Сè поголемата комодификација на јавниот простор и контролата врз него (било да е во директна форма на полициска контрола и надзор или индиректно преку архитектурата и просторното планирање) води кон редефинирање на целиот концепт на јавниот простор.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
За разлика од агората која истовремено е место и на трговијата и на политиката, во современи услови политиката е речиси прогната од јавниот простор на сметка на пазарот.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Од места на комуникација, јавните простори се трансформираат во ексклузивни сцени на спектаклот, со приватно обезбедување за да се заштитат купувачите и бизнисот.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Оливер Реслер Оваа конвергенција на уметноста и активизмот во јавниот простор е евидентна во делата на Оливер Реслер (р. 1970 година, Австрија).
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Во поранешната Источна Европа, падот на социјализмот и последователниот 88 Margaret Kohn, Brave New Neighborhoods: The Privatization of Public Space (New York: Routledge, 2004), 1. 77 налет на неолибералниот капитализам резултираше со масовна трансфигурација на јавниот простор предводена од комерцијалните интереси.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Борбата за права е таа којашто произведува јавен простор.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Еднонасочната комуникација на рекламирањето е претворена во субверзивен дијалог, со што се отвора дискусија околу тоа кој треба да го користи јавниот простор и зошто. 133 Naomi Klein, No Logo (London: Flamingo, 2000), 281. 134 Tim Kresvel, „Diskurs noći: Proizvodnja/potrošnja značenja na ulici“ in Prizori ulice, ed. Nikolas Fajf, (Beograd: Clio, 2002), 378. 135 Judith Butler, Ernesto Laclau and Slavoj Žižek, Contingency, He- gemony, Universality: Contemporary Dialogues On The Left (Lon- don and New York: Verso, 2000), 220. 136 Slavoj Žižek, The Sublime Object of Ideology (London: Verso, 1989). 108 Тактиката што ја користат комуникациските герилци може да се резимира со зборовите кои Мишел де Серто ги користи да ја опише „тактиката на секојдневниот живот“.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Нивното сеприсуство во градот гарантира дека „ниту еден миг на шетањето низ градот нема да се мине без присуството на стоковните слики“149.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Токму спротивното, реулацијата и контролата се едни од неговите клучни карактеристики: јавниот простор се дефинирана преку „правилата на пристап, изворот и природата на контрола над влезот во просторот, индивидуалното и колективното однесување санкционирано во специфични простори и правилата за користење“.85 Преку оваа дијалектика на вклученост и исклученост, дозволувајќи им пристап на 83 Don Mitchell and Lynn A. Staeheli, “‘Clean and Safe? Property Redevelopment, Public Space, and Homelessness in Downtown San Diego” in The Politics of Public Space, ed. Setha Low and Neil Smith (New York: Routledge, 2006), 144. 84 Don Mitchell, The Right to the City: Social Justice and the Fight for Public Space (New York: Guilford Press, 2003), 51. 85 Neil Smith and Setha Low, “Introduction: The imperative of pub- lic space” in The Politics of Public Space, ed. Setha Low and Neil Smith (New York: Routledge, 2006), 3. 74 одредени општествени групи, а оневозможувајќи го за други, со што нив ги прави невидливи, јавниот простор ја конструира „јавноста“.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
142 Ако случајноста е она што ја прави историјата, тоа ја нагласува нужноста и можноста за создавање нови односи со сите наследени општествени норми, надвор од сообразноста и подрачјето на прифатени вредности.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Вовед Како простор што е достапен – барем номинално – на сите граѓани да уживаат во него и да го користат, јавниот простор е локација каде што се формира и претставува општествениот идентитет, сцена на која се одигруваат општествените практики, а во неговото пошироко значење на „јавна сфера“ тоа е место каде што „јавноста“ се организира, претставува и замислува.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Приватизација на јавниот простор 4.1.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Во оваа посткомунистичка верзија на екстазата на комуникација, јавниот простор сѐ повеќе исчезнува пред налетот на семоќното рекламирање.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Во Арентовиот „агонистички“ модел на јавниот простор, фокусот е ставен врз моралните и политичките елити кои ја покажуваат својата големина во рамките на еден исклучително конкурентен простор.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Кристијан Фаур, директор на Технологии за соработка во уметноста при Универзитетот Денисон, Охајо, САД, беше љубезен да ми помогне во обезбедувањето пристап до академските списанија во САД.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Затоа правото за собир на јавни места отсекогаш било едно од клучните барања на политичките движења.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Ова прашање е уште поважно и ургентно во пост-социјалистичките држави, во контекст на нивната транзиција кон неолиберален капитализам, каде што јавниот простор сè повеќе е узурпиран од приватниот капитал.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Со тоа, „Структурната трансформација на јавната сфера“ влегува во критички дијалог со делата на друга клучна политичка мислителка на минатиот век, Хана Арент, а особено нејзиното главно теориско дело „Човечката состојба“ (1958).
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Наметнување на рекламирањето и брендирањето врз јавниот простор Консумеризмот, индустријата и профитот сѐ повеќе ги преобликуваат јавните простори, согласно барањата на симболичката економија чија цел е да се привлечат купувачи и инвеститори.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Накусо ослободувајќи го јавниот простор од сеприсутното рекламирање, културното попречување создава (привремени) автономни зони и клима на семиотичка непослушност, отворајќи еден дискурзивен простор каде што барем е можно да се доведе во прашање корпоративната манипулација.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Видеата, перформансите и дигиталните графики на Попоски ги истражуваат прашањата на идентитетот, територијата и јавниот простор.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Во идеални услови, јавните простори треба да бидат простори на демократија, простори што ќе промовираат (а не само толерираат) различни активности и идентитети.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Токму на јавните простори политичкото незадоволство станува видливо и добива замав, но е и регулирано и контролирано.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
94 Историски гледано, буржоаската јавна сфера претставува барање од страна на приватните лица за јавен простор како инструмент за практицирање контрола врз апсолутната моќ на монархот.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Имено, додека 79 Tim O’Sullivan et al., Key Concepts in Communication and Cul- tural Studies (London: Routledge, 1998), 250. 80 Jürgen Habermas, The Structural Transformation of the Public Sphere: An Inquiry into a Category of Bourgeois Society (Cam- bridge, Mass:MIT Press, 1989), 27. 81 Andrew Edgar and Peter Sedgwick, eds., Cultural Theory: The Key Concepts (London: Routledge, 2004), 227. 72 дискусиите за идејата на јавниот простор секогаш имаат нагласено просторна димензија и се однесуваат на специфични јавни места, дебатите за јавната сфера обично не поседуваат таква просторна димензија.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
91 Базирајќи се врз сознанијата од широк спектар на дисциплини, вклучувајќи ја историјата, економијата, социјалната теорија и филозофијата, 90 Види Seyla Benhabib, “Models of Public Space: Hannah Arendt, the Liberal Tradition, and Jürgen Habermas” in Habermas and the Public Sphere, ed. Craig Calhoun (Cambridge: MIT, 1996), 73. 91 Првично конципирана како постдокторска дисертација, „Структурната трансформација на јавната сфера“ била одбиена од Адорно и Хоркхајмер, доведувајќи до тоа Хабермас да го напушти Франкфуртскиот Институт за социјални истражувања. 81 во „Структурната трансформација на јавната сфера“ Хабермас студиозно го исцртува развојот на јавната сфера од нејзиниот репрезентативен карактер во феудализмот до различните форми на нејзино постоење во буржоаското општество и последователната структурна промена на јавната сфера во доцната модерност предизвикана од заедничкото влијание на државниот капитализам, зголемената улога на големите претпријатија во јавниот живот и моќта на културните индустрии.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Разликувајќи меѓу јавниот (политички) интерес и приватниот (економски), овој текст ги истражува причините и модалитетите на приватна узурпација на јавниот простор, како и уметничките стратегии за негово повторно освојување, со посебен фокус врз уметничката продукција во Централна и Источна Европа. 78 Naomi Klein, No Logo (London: Flamingo, 2000), 131. 70 2.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Јавноста е претворена во идеален потрошувач, а јавниот простор со тоа е сведен на стока, со што приватизацијата од страна на комерцијалните интереси станува нов јавен простор. 89 Don Mitchell, The Right to the City: Social Justice and the Fight for Public Space (New York: Guilford Press, 2003), 128. 79 3.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Во асоцијативниот модел, јавниот простор е простор „каде што слободата може да се појави“; тој веќе не е дефиниран од аспект на исклучување, туку се појавува тогаш кога „луѓето делуваат заедно во согласност“.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
Главната разлика се состои во тоа што во моделот на републиканска доблест, учеството се перцепира како неспојливо со институциите на модерното капиталистичко општество.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)
А токму тука може јавната уметност, од активистичкиот или политички ангажираниот тип, да понуди силен отпор кон структурите на моќта, како преку својата критика на комерцијалната злоупотреба на јавните простори така и преку преобликувањето на урбаниот пејзаж со истовремено надминување на старите просторни хиерархии и сегрегации.
„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)