ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Основните тези, земени како номинални вредности, можат накратко да се сумираат.

Во нив се вели дека светот е множество факти, кои се состојат во постоењето на она што Германците го нарекуваат „Sachverhalten”, кое Огден го преведува како „atomic facts” (атомарни факти), а Пирс и МекГинис, можеби поточно „state of affairs” (состојби на работите).

Тогаш откриле дека светот не можеме само да го набљудуваме или опишуваме, туку и дека мораме да го пресметаме доколку сакаме да го совладеме и разбереме.

Поучуваше Гаудама Буда: Само кога би смогнал, сеедно на кој начин, да ја искусам силата - да се втројам и размножам себеси во еден и единствен - ќе можам да кажам дека светот не е она што му се открива на окото туку само она кое се чувствува и не збиднува.

Шуќур што некој го барал Вилкабамба, па набасал на Мачу Пикчу, до највисоката тајна на Инките - да му се скамени среќата, да му се скамени компасот, да му се скамени и кондорот, и сликата на планината, да му се скаменат ќе да е и пехарите за вино, да му се скамени и перницата да не може главата да ја пика во неа па да му се потат соништата, баш најубавите, да му се скамени и времето како врховен доказ дека светот престорен во камен ниту старее ниту грдее.

Ние сметаме дека светот всушност е хаотичен и дека ние не откриваме никакви скриени поредоци туку најпрво ги проектираме во светот а потоа ги “ловиме” од тој свет заборавајќи при тоа дека тоа се наши проекции.

Ако пресметката на веројатноста ја гледаме како универзална основа на нашиот свет, тогаш доаѓаме до следниот теориски парадокс: ако прифаќаме дека светот станува сѐ поверојатен, и ако нашето сознание го следи тој процес, тогаш вистината е од онаа страна на хоризонтот.

Се сметаше дека вистината е едно “откритие”, “aletheia”, едно откритие на поредок; дека светот, површно гледано, е хаотичен, но дека во основата се наоѓа некаков поредок што можеме да го откриеме.

Тогаш, имено, накусо речено, откриле дека светот не можеме само да Margina #19-20 [1995] | okno.mk 107 го гледаме или да го опишуваме, туку дека мораме да го пресметаме ако сакаме да го совладаме и да го разбереме.

Кога тоа и го кажав, ми кажа што рекол: дека еден ден, додека влегувал во метро, видел еден човек како им продава моливи на две жени - човек без нозе, кој се движел со помош на платформа на тркала.

Истиот ден работеше и на чевелот со огледало на прстите.

Се прашуваме дали, ако Кинеското дрво ни значеше исто како и нему (како и морскиот брег и рамницата во близината поради која мисли дека светот е тркалезен, Црнците, шумата, ослободената пијавица и мочуриштето кое се граничи со гробиштата и игралиштето, црквата, неговата куќа, олеандрите, палмите и комарците, дабот кој има лулашка направена од автомобилска гума, лулашка која треба да се поправи, вилицата на ајкулата, школките од левата и од десната страна, и гризот за доручек) - па, само се прашуваме.

Едгар По, подоцна Пол Валери, мислеа дека светот му се потчинува на универзалниот закон; за нив апсолутната цврстина претставуваше апсолутна вистина.

Мој пријателе, она што не можеш да го прифатиш кога имаш триесет години, кога мислиш дека светот е твоја бисерна школка, понизно ќе го прифатиш на педесетгодишна возраст.

Сакав да им кажам дека светот ќе биде обеспокоен од писмата на фантомите од подземниот град но на Кузмана му се заколнав дека ќе молчам и јас молчев.

Велеше, како и онаа вечер кога го загубивме, дека светот му изгледа страшно стар, и дека бојата на предметите и мирисите, како што минуваат годините – слабеат; дека има потреба да се врати назад, барем во детството; го гледав и забележував дека и двајцата тонеме постепено во некакво неодредено опуштање, дека разговараме за суштински нешта, иако изгледаше дека говориме безначајни работи.

Останав со Луција; таа ме бакнуваше страсно во устата, како да сакаше нешто да ми надомести; мене ми се гадеше и ми се блуеше; ми зборуваше дека тоа со народниот дух е сериозно, и дека сум требал да признам, но не сѐ и не одеднаш; дека сум требал да признам нежно, а не со гордост; не ја слушав, оти свеста ми беше на работ; ја прашав дали забележува дека боите воопшто не се обоени, и дека мирисите воопшто не се миризливи; попусто се обидував да го насетам мирисот на цимет во нејзината коса, оти веќе го немаше; бев сосема прилепен до нејзините гради, и ги чувствував на моите, но тие беа како брадавици на некаква мермерна Венера; всушност, чувствував дека светот е страшно изморен, и дека сите тие бои, мириси и допири се веќе стари, дека им треба обнова.

Откако излегов од циркусот, сфатив дека светот на Луција, на Партијата, на училиштето, на семејството, на нацијата, на државата е обичен провинциски неуреден двор; светот без циркусот изгледаше беден, смешен, нецелосен; произведуваше дробни грижи со кои ги плашеше бедните мушички заробени во неговата мрежа; тие мушички мислеа дека светот достига до оградите на тој мал двор, а не гледаа дека зад него има уште, и уште, и уште; во циркусот, по само неколку волшебни часови престој, сфатив дека светот е огромен.

А човекот се уште мисли дека светот веќе станал совршен, тркалезен и зрел, бидејќи земјата е во својата зрела возраст – рече старецот.

Во една и иста кафеана секој ден се сретнувам со другарите и до пладне се потсетуваме на нашите млади времиња, умуваме за тоа кој каква глупост вчера истреска на телевизија, па дома на ручек и потоа дремка со весникот во скутот и до доцна во ноќта се караш со оние од екранот на кои им се чини дека светот почнува од нив. Лигавење до немај каде.

Во Гроф Нула, малку спомнувам што се случува во Калифорнија.

Еден од ликовите има девојка што живее во понтонски град, гранка на Редондо.

Ова е на некој начин моја омилена идеја, дека светот може да се расцепка на помали... ТЛ: Мене исто така, момче. ВГ: Сепаратизмот на западниот Брег и слични работи.

Тие чувствуваат дека погледите на другите ги поништуваат, а присуството на другите го доживуваат како одземање на нивното присуство, тоа е како некој да им става јамка околу вратот, како со рака да им ги затвора устата и носот, како да ги брише од времето и просторот, како да ги осудува на смрт и покрај тоа што им го остава телото негибнато.

Низ книгите откривавме и сликари кои никогаш не беа стапнале во градот во кој мечтаевме да живееме брат ми и јас; во оние за Бројгел и Дирер, меѓу фигурите на нивните слики, ги баравме будалетинките, тој веќе со векови исчезнат подвид на хомо сапиенсот, ги препознававме по чудните капи, најчесто со магарешки уши, или со две или три испупчувања налик на рокчиња, понекогаш со туфнички на нив; будалетинките, кои уште во времето на фараоните ги забавувале владетелите кажувајќи глупости, а скривајќи ги во нив најголемите мудрости, будалетинките кои секогаш се наоѓале во европските дворови покрај кралевите, кнезовите, грофовите; будалетинките кои сѐ до шеснаесеттиот или седумнаесеттиот век можеле да се најдат насекаде по Европа, се шуткале од град во град, од село во село, земале по некој грош на прославите на празниците; будалетинките, оној дел од човечкиот род кој можеби со мудрост се откажал од разумот, тие можеби свесно решиле да бидат за потсмев на останатите луѓе, потсмевајќи му се така на целиот свет, а и на оној кој светот толку погрешно го составил; токму таа свест дека светот е погрешно составен била можеби главната причина да се откажат од разумот. …

И таквото чувство дека светот може да го потопи нивното Јас, се појавува кај различни луѓе, на различни простори, неброено многу пати низ времето.

Клопчето волна се стркала од скутот на доктор Гете и падна на подот.

Во салонот на Берта Ауербах, сместен на спратот над собата на Сара, секоја среда навечер се собираа десетина млади луѓе кои се докажуваа едни пред други, обидувајќи се да кажат нешто умно за животот, за љубовта, за музиката и за литературата, и скоро се натпреваруваа кој ќе остави посилен впечаток.

„Мора да сфатите дека лудите, каде и да се, се чувствуваат затвореници – можеби првиот чекор кон лудилото е чувството дека светот е затвор, светот со своите закони – не мислам само на општествените, туку и на природните - е доживеан како затвор; оттаму можеби потекнуваат и креациите на сопствени светови, со свои законитости, но чувството на заробеност останува вечно.“

Обете приказни ги илустрираат начините на кои здравиот разум нé наведува на заклучоци кои што не се во склад со начинот на кој ние мислиме дека светот треба да работи - начини што 94 okno.mk се темелат врз верувања што ние сме ги создале преку животното искуство на набљудување.

Сандре Самарија, човек со изглед на тромав гусок, ја извлекол главата како од под крило. Очигледно штотуку се разбудил.

Иако секогаш мислел дека светот со секое утро треба да се менува, не само закоравениот ред туку и сè во тој ред, од мирис до звук, од светлост до облик, сега се побунил.

Претчувствував дека светот знае да биде многу суров и затоа се затскривав во моите игри.

Мислиш дека светот го вртат парите и славата.

На мое големо жалење, успеав да разберам дека светот навистина имал око.

Општата интерпретација на тековниот слом на Источните режими ја крие взаемно одржуваната илузија дека светот униформно ќе еволуира кон ЗАПАДЕН тип на владеење.

Уште од „основната криза” - значи од теориите на Ајнштајн, Хајзенберг и Гедел - што е засилено и со поновите настојувања на теоријата на катастрофата и истражувањето на хаосот, или теориите за фрактали - самата наука ни кажува дека светот е окарактеризиран со плуралитет и хетерономија, дека парадоксите и паралогиите можат да бидат многу попристапни за негово осознавање од едноставните дедукции, дека реалноста сѐ на сѐ не е хомогена туку хетерогена; дека не е хармонична туку драматична; дека не е единствена туку диверсивна; накратко: поседува „постмодернистички“ дизајн.

Татко, кој беше во потрага по вистинските причини за падовите на империите на Балканот, на крајот започна цврсто да верува дека светот на иднината ќе напредува и вистински ќе се еманципира само преку цврсто верување во универзалната историја.

Татко дополнуваше дека светот бездруго ќе биде поубав за живеење доколку умееме да се справиме со сите зборови на еден јазик и ако ја откриеме нивната обединувачка енергија за нас самите, за сите луѓе.

Си кажуваа уште многу утешни мисли за да ја продолжат работата.

Камилски и самиот забораваше, пред да започнат со работа, колку пати му зборувал на Татко во филозофски вознес дека светот е апсурден, а потребата од револуција постојана.

Оставени сами на себе, тие ќе продолжат од генерација во генерација и од столетие во столетие да работат, да се раѓаат и да умираат, не само без секаков нагон да се бунтуваат, туку и неспособни да сфатат дека светот би можел да биде поинаков од она што е.

А може ли да биде сигурен, кога ќе дојде нивното време, дека светот што ќе го создадат тие нема да биде исто толку ненаклонет кон него, Винстон Смит, колку што е ненаклонет светот на Партијата?

Како и самиот јазик да ти навестува дека светот со кој ќе се соочат твоите ноздрви е далеку покомплициран од светот во којшто си одраснал.

Клисарот Нестор рече: - Сум сретнал каде што пишува дека светот уште не е довршен... Уште господ го довршува. Затоа има зло...

Основното учење на Хегеловата филозофија е тврдењето дека светот и општеството се во постојан развој и дека тој нивни развој е незадржлив.

Музичарот, пак, гледајќи го низ ѕидот, уште еднаш помисли дека светот е во кафез(и), но тоа, вообичаено, не го вознемири.

Звук на будилникот. Пладне.

Последично е поврзан со фактот дека светот веќе дваесет години живее на кредит.

Зарем дури сега, на овие години, треба да ти се објаснува дека среќата е најдолговечна кога човек мижи во занес и дека светот е полн боцки отпаднати од џиш црвени рози?

Звукот на неговите чекори како да продолжуваше и понатаму, како расипана плоча, иако не изгледаше дека неговата големина се промени кога се приближи и се задржа тука.1 Кога застанав и погледнав во небото, забележав дека светот се врти.

Ако сме виделе неколку ѓубреџиски камиони накај депонијата, тоа не значи дека светот пропаѓа!

Неговите родители често се присетуваа на случката и на шега велеа дека светот му се урнал врз глава.

Но, постојат показатели дека светот се движи кон доминација на мултинационалните корпорации, чија растечка монополизација на информациите остварува сѐ поголема моќ како над индивидуите така и над националните држави.

Јас силно се преплашив и помислив дека светот исчезна.

Непоколебливо намирисани со бел прав, млади и наконтени се познаваше: деца од фамилија, разгалени и дигноглави, мислат дека светот е во нивните раце, дека можат сѐ.